Problematische scheidingen komen steeds vaker voor en daar zijn de kinderen de dupe van. Zij worden vaak inzet van het gevecht tussen hun vader en moeder, die niet in staat zijn goed om te gaan met de scheiding en zich zo vastbijten in hun strijd, dat ze uit het oog verliezen wat ze hun kinderen aandoen. Er is veel verborgen leed, merken rechters tijdens gesprekken die ze met kinderen voeren rondom het uit elkaar gaan van hun ouders. Kinderen kunnen volledig in de knel komen door loyaliteitsconflicten. Sommigen zien een van de ouders helemaal niet meer of krijgen zelfs te maken met geweld.

Voormalig Kamerlid Jeroen Recourt bedacht enkele jaren geleden de Divorce Challenge, die ruim 500 ideeën opleverde om de schade voor kinderen te beperken. Rouvoet ging daarmee verder en ontwikkelde een samenhangend plan, waarmee in alle fases van een spaak lopende relatie geprobeerd kan worden te voorkomen dat een vechtscheiding ontstaat. Daarin heeft het sociale netwerk van het gezin een rol, maar bijvoorbeeld ook de school en de gemeente. Die zou een scheidingsloket kunnen inrichten waar ouders hulp krijgen als ze er samen niet uitkomen. ‘80 procent van de ouders lukt het om goed uit elkaar te gaan’, zegt Visser. ‘Voor de mensen die dat niet lukt zou een soort gezinsmanager te hulp kunnen schieten, ter bescherming van de kinderen.’ De problemen die daarna nog niet zijn opgelost, kunnen aan de rechter worden voorgelegd.

Verschillende rechtbanken en gerechtshoven hebben de afgelopen jaren nieuwe manieren uitgeprobeerd voor het behandelen van vechtscheidingen, waarvan de belangrijkste zijn verzameld in een visiedocument. Die worden nu landelijk ingevoerd. ‘We werken bijvoorbeeld zoveel mogelijk met 1 rechter per scheiding’, zegt rechter Visser. ‘Die behandelt alle zaken, of het nou om alimentatie gaat, huisvesting of de verdeling van zorgtaken. Dat werkt heel goed. De rechter kent de situatie, kan afspraken maken met de ouders en ook zien of die worden nagekomen.’ Verder wordt gewerkt aan het organiseren van goede hulpverlening waar rechters naar kunnen doorverwijzen. ‘Die is nu heel versnipperd en in elke gemeente weer anders’, zegt Visser. ‘Wij proberen in overleg met gemeenten te komen tot 1 hulpaanbod, van licht naar zwaar, waar ouders en kinderen snel terecht kunnen. Als je dan ouders voor je krijgt die elkaar alleen maar zwart maken, kan je bijvoorbeeld de ouders doorverwijzen naar een bemiddelaar en de kinderen naar een lotgenotengroep.’ Rechters schakelen ook steeds vaker gedragsdeskundigen in die de belangen van het kind behartigen in een rechtszaak. ‘Al die ontwikkelingen worden ondersteund door het rapport van Rouvoet’, zegt Visser. ‘We gaan hier dus zeker mee door.’

Ook het verkennen van een nieuwe scheidingsprocedure komt aan bod, die het voor ouders makkelijker maakt om een probleem aan de rechter voor te leggen. Zij hoeven dan niet meer als strijdende partijen naar de rechtbank, met ieder een eigen advocaat (het traditionele ‘toernooimodel’ dat de ruziesfeer nog eens kan versterken), maar kunnen 1 vertegenwoordiger inzetten die namens hen beiden een kwestie aanbrengt waar ze het samen niet over eens worden. De rechter, eventueel bijgestaan door een gedragsdeskundige, probeert ouders tot een vergelijk te brengen of neemt een beslissing waar zij mee verder kunnen in afwikkeling van hun scheiding. De Rechtspraak pleit al geruime tijd voor de mogelijkheid om te experimenteren met zo’n laagdrempelige procedure. Daarvoor is een wetswijziging nodig, waar het regeerakkoord ruimte voor biedt.

'Ik verwacht dat we dit jaar nog een proef kunnen houden met een alternatieve procedure', zegt Visser. 'Maar het duurt denk ik nog jaren voordat we weten hoe die er het beste uit kan zien, want er zijn veel keuzes te maken.  Bijvoorbeeld: wie vertegenwoordigt de ouders in deze procedure? Advocaten vinden dat dat een advocaat moet zijn, maar in het rapport van Rouvoet wordt ook gesproken over mensen met een andere deskundigheid. Ik zie dit rapport als een schakel in een ketting die nog niet af is. Dit versterkt wat al goed werkt en geeft een visie op een toekomst, waarin gezinnen met problemen rondom de scheiding beter worden begeleid en de rechter in een minder geëscaleerde situatie wordt ingeschakeld. Dat kan voor de kinderen alleen maar beter zijn'

Zie ook: themapagina Vechtscheidingen