In de Brabanthallen in Den Bosch zijn vandaag honderden rechters,  bestuurders en opinie- en beleidsmakers aanwezig om te praten over het thema de rechter - tussen staat en straat. Gedachte is dat  de rechter, hoewel onafhankelijk, wel degelijk een broodheer dient: de samenleving. Hij moet begrijpen wat er speelt en met beide benen stevig in de maatschappij staan. Maar tegelijkertijd moet hij afstand bewaren en het grillige sentiment van de straat weerstaan.

Heijne schetste met zijn lezing een samenleving in verwarring. Iedereen lijkt vrij om zijn wereld zelf in te richten, maar dit legt ook een enorme last op iemands schouders. Er is steeds meer kennis vrij beschikbaar voor iedereen, en alles in de wereld lijkt met elkaar verbonden. Dit heeft voor veel mensen de wereld en hun eigen rol daarin ‘onbeduidend en onoverzichtelijk’ gemaakt. Volgens Heijne is sprake van een ‘vacuüm van cultureel gezag’, waarin de burger geen houvast meer heeft. ‘Mensen staan er, kort gezegd, in toenemende mate alleen voor.’

Het populisme van veel hedendaagse politici maakt de wereld weer overzichtelijk en geeft het de burger de ‘illusie van zelfbeschikking’ terug. Men kijkt met wantrouwen naar instituten – zoals de Rechtspraak – en roept om openheid. ‘Wie aanwezig wil zijn, moet gezien worden. Wie niet gezien wordt, schept argwaan’, stelt Heijne. Maar betekent dit dat de rechter zich meer moet laten zien?

‘Van de rechter wordt steeds meer gevraagd, niet alleen dat hij rechtspreekt maar ook dat hij een rol als mediator vervult, helpt om de boel een beetje bij elkaar te houden’, constateert Heijne – daarbij verwijzend naar het net verschenen rapport Rechtspraak die ertoe doet.  Volgens Heijne is de rechter de figuur bij uitstek die de rechtsstaat zichtbaar moet maken. De rechtsstaat kan de burger weer houvast bieden, en juist dat moet worden uitgedragen. ‘Recht is een heel belangrijk onderdeel van de samenleving, volgens Heijne ‘zelfs noodzakelijk om de samenleving overeind te houden.’