Enkele belangrijke garanties voor kwaliteit zijn al ingebouwd in de rechtspraak. Daarmee verbetert de rechtspraak zichzelf. Beide partijen in een rechtszaak kunnen:

• de uitspraak van de rechter aanvechten in hoger beroep en cassatie 
• de rechter wraken als ze denken aanwijzingen te hebben dat de rechter partijdig is
• een klacht indienen over de manier waarop ze behandeld zijn tijdens de rechtszaak

Professionele standaarden zijn kwaliteitsnormen die rechters en raadsheren (rechters in hoger beroep) hebben ontwikkeld. Voor een deel gaat het om handhaving van het huidige kwaliteitsniveau, voor een ander deel om verbeteringen op het gebied van deskundigheid, snelheid, bejegening van rechtzoekenden en de aandacht en tijd die aan een zaak worden besteed.
In de standaarden komen onderwerpen aan de orde die direct het rechterlijk werk raken, zoals de regie over rechtszaken en de afdoening ervan. Maar er zijn ook standaarden voor de omstandigheden waaronder rechters hun werk doen.

De Rechtspraak wil de duur van rechtszaken, de zogenaamde doorlooptijd, verkorten en rechtzoekenden beter informeren over de verschillende stappen tijdens een rechtszaak, zodat zij weten hoe de procedure verloopt en wanneer ze een uitspraak krijgen. Samen werken de gerechten de komende jaren aan ‘tijdige rechtspraak’.

In reactie op de toeslagenaffaire en de rol van de bestuursrechter daarin, stelde het Landelijk Overleg Vakinhoud Bestuursrecht (een landelijk overlegorgaan van bestuursrechters) een werkgroep in om te reflecteren op hoe bestuursrechters kinderopvangtoeslagzaken hebben behandeld. De werkgroep vroeg meer dan 100 rechters en juridisch medewerkers naar hun ervaringen en hun visie op de toekomst. Ook werd gesproken met betrokken ouders, advocaten en medewerkers van de Belastingdienst. Daarnaast zijn rechterlijke uitspraken uit de periode van 2010 tot en met 2019 uitgebreid geanalyseerd.