De onderzoekers brachten in kaart op welke manieren de 3 organisaties worden gefinancierd en wat de voor- en nadelen van bepaalde financieringswijzen zijn. Daarnaast is gekeken hoezeer de begrotingen van politie, OM en Rechtspraak van 2010 tot 2020 fluctueerden, bijvoorbeeld door bezuinigen of extra investeringen. Daarbij bleken bezuinigingen veelal generiek van aard terwijl extra investeringen juist voor specifieke doelen werden ingezet.

De onderzoekers brachten de schommelingen in de Rechtspraakbegrotingen vanaf 2010 in kaart. In 2010 ging het om 919 miljoen euro, in 2016 steeg dit naar 1.017 miljoen om in 2019 weer te dalen naar 987 miljoen euro. Deze veranderingen zijn vooral toe te schrijven aan de manier waarop de Rechtspraak werd gefinancierd. Tot en met 2019 kreeg de Rechtspraak grotendeels per rechtszaak betaald. Een stijging van het aantal zaken betekende een hoger budget, een daling juist een verlaging. Daarnaast veranderde door onder andere bezuinigingen ook de vergoeding per type zaak door de jaren heen.

Omdat het aantal rechtszaken (en daarmee het budget) al een aantal jaren daalt en omdat vaste kosten voor bijvoorbeeld huisvesting minder snel kunnen dalen, knelde deze manier van financiering steeds meer. Sinds vorig jaar bestaat daarom een veel groter deel (ca. 40 procent) van het budget uit een vast bedrag. Ook bleek eerder dat niet alle zaakverzwarende factoren – zoals minder lichtere zaken, professionalisering van de advocatuur en een complexer toetsingskader – zich vertaalden in een hogere vergoeding per zaak. Hierdoor liep de werkdruk op en ontstonden grotere tekorten, schrijven de onderzoekers.  

Politie, OM en de Rechtspraak vragen de politiek al langer te zorgen voor een stabiele, robuuste financiering van de rechtsstaat. Naast stabiliteit is volgens hen fors meer geld nodig. Deze oproep wordt gesteund door de Regioburgemeesters.

Het onderzoek is uitgevoerd naar aanleiding van een aangenomen motie van senator Paul Rosenmöller (GroenLinks). Met deze motie (eerstekamer.nl) roept de Eerste Kamer de regering op te onderzoeken hoe de politie, OM en de Rechtspraak op een stabiele manier kunnen worden gefinancierd. De rechtsstaat is volgens de Eerste Kamer gebaat bij zo’n solide financiering. De motie was een reactie op het wispelturige beleid waar de 3 organisaties de afgelopen jaren mee werden geconfronteerd, en de bezuinigingen die daar vaak mee gepaard gingen.