Een voorzieningenrechter is een rechter die uitspraak doet in kortdurende procedures bij spoedeisende kwesties binnen het civiele recht en het bestuursrecht. De voorzieningenrechter neemt een beslissing op de vordering om een voorlopige voorziening.

Een voorzieningenrechter geeft nooit een definitief oordeel over een geschil. Zijn oordeel is geldig tot er een andere uitspraak is. Een gevolg hiervan is bijvoorbeeld dat een voorzieningenrechter in een civiele procedure geen overeenkomsten kan ontbinden of vernietigen. Daarvoor is een uitspraak van een rechter nodig in een bodemprocedure.

In het civiele recht heet de procedure waarin wordt beslist over een voorlopige voorziening ook wel ‘kort geding’. De voorzieningenrechter wordt daarom ook wel ‘kortgedingrechter’ genoemd. In een kort geding kan bijvoorbeeld betaling van achterstallig loon worden gevorderd of het verbod op de publicatie van een boek gevraagd.

Ook in het bestuursrecht neemt de voorzieningenrechter een beslissing op het verzoek om een voorlopige voorziening. Dit verzoek kan alleen worden gedaan als er een bodemprocedure loopt en als er sprake is van een spoedeisende situatie.

In de meeste gevallen wordt de voorzieningenrechter verzocht om het bestreden besluit te schorsen totdat er een beslissing is genomen in de bodemprocedure. Voorbeelden waaraan men hierbij kan denken zijn bijvoorbeeld een procedure tegen het intrekken van een drank- en horecavergunning of een procedure tegen het weigeren van een bijstandsuitkering. Een voorlopige voorziening kan overigens ook het verlenen van een voorlopige vergunning betreffen.