De Nederlandse rechter toetst aan internationale verdragen. Als een land een internationaal verdrag ondertekent, moet het de eigen wet aanpassen aan deze internationale afspraak. Als er een tegenstrijdigheid is tussen een nationale wet en een internationale afspraak, gaat het internationale verdrag voor. Dat staat in de Grondwet. Het Kinderrechtenverdrag is een voorbeeld van een internationaal verdrag.

Niet al het recht staat in de wet. De rechter houdt ook rekening met jurisprudentie. Dat zijn uitspraken die eerder zijn gedaan in vergelijkbare zaken. De rechter kan deze uitspraken gebruiken als richtlijn, maar hij kan er ook van afwijken.

De rechter heeft een grote maatschappelijke verantwoordelijkheid. Hij draagt bij aan het vertrouwen in de samenleving. En hij neemt beslissingen die diep ingrijpen in levens, bijvoorbeeld door het opleggen van gevangenisstraf.

In een rechtszaak leggen partijen een conflict voor aan de rechter. De rechter beslist in hun conflict. Zijn de partijen het niet eens met het vonnis van de rechter, dan kunnen ze in hoger beroep gaan.

Iedereen heeft recht op onpartijdige rechtspraak. Als één van de partijen in een rechtszaak de indruk heeft dat de rechter vooringenomen is, kan hij verzoeken om de rechter te laten vervangen door een andere rechter. Dit heet een wrakingsverzoek.

Een strafrechter zoekt altijd naar een passende straf. Hij kijkt daarbij naar feiten en omstandigheden, maar ook naar het doel van de straf. Zoals vergelding, afschrikking, voorkomen van herhaling en beschermen van de samenleving.