Dit is een afdruk van een pagina op Rechtspraak.nl. Kijk voor de meest actuele informatie op Rechtspraak.nl (http://www.rechtspraak.nl). Deze pagina is geprint op 01-01-1970.

Levenslang

Levenslange gevangenisstraf is de zwaarste straf die rechters in Nederland kunnen opleggen. De straf staat op het plegen van heel zware misdrijven, zoals bijvoorbeeld moord, terroristische daden of een aanslag op de regering of koning.

Wist u dat?

In principe is levenslang in Nederland ook daadwerkelijk levenslang. De enige manier om vrij te komen is via een herziening of herbeoordeling.
In 2017 is nieuw beleid ingevoerd. Elke levenslanggestrafte krijgt na 25 jaar een herbeoordeling.
Naast de levenslange gevangenisstraf bestaat in Nederland ook de tijdelijke gevangenisstraf. Deze duurt maximaal 30 jaar.

Is levenslang ook écht levenslang?

In principe is levenslang in Nederland ook daadwerkelijk levenslang. De enige manier om vrij te komen is:

via een herziening: als de veroordeelde bij nader inzien onschuldig wordt bevonden.
via een herbeoordeling: als een gevangene 25 jaar heeft gezeten, geven juristen en gedragswetenschappers van het Adviescollege Levenslanggestraften advies aan de minister voor Rechtsbescherming of een veroordeelde kan beginnen met activiteiten die gericht zijn op een mogelijke terugkeer in de samenleving. Daarbij wordt gekeken hoe hij zich heeft ontwikkeld, of er kans is op herhaling en hoe slachtoffers of nabestaanden er tegenover staan. Uiterlijk 2 jaar daarna krijgt de koning advies van de minister, het Openbaar Ministerie en de rechter die de straf heeft opgelegd. Op basis daarvan beslist de koning of hij wel of geen gratie verleent. Het Adviescollege Levenslang informeert de minister over het verloop van de gevangenschap en de eventuele re-integratie activiteiten.

Wanneer krijgt iemand levenslang?

Iemand kan levenslang krijgen als hij bijvoorbeeld:

een moord of meerdere moorden heeft gepleegd
terroristische misdrijven heeft gepleegd of leiding geeft aan een terroristische organisatie
een aanslag heeft gepleegd tegen de regering of de koning

Strafrechter Lieneke de Klerk legt uit wanneer een rechter levenslang oplegt. En is levenslang ook echt levenslang in Nederland?

Download deze video
- Uncompressed video formaat voor Quick Time PlayerVideo | 11-12-19 | .mp4, 91.3 MB
- HD video voor Quick Time PlayerVideo | 11-12-19 | .mp4, 91.5 MB
- Audio | 11-12-19 | .aac, 1.2 MB

Ontwikkelingen in de levenslange gevangenisstraf

Voor de jaren 80 van de vorige eeuw werd standaard gekeken of levenslanggestraften voor gratie in aanmerking kwamen, zodat zij toch konden vrijkomen. De laatste gratieverlening was in 1986 aan een gevangene die op sterven lag. Daarna kwam gratieverlening niet meer voor en zat iedereen echt levenslang. Maar het Europees Hof voor de Rechten van de Mens heeft vanaf 2013 diverse keren geoordeeld dat levenslange gevangenisstraf zonder de mogelijkheid van herbeoordeling en eventuele vrijlating onmenselijk is. De Hoge Raad (het hoogste rechtscollege) heeft dat standpunt overgenomen.

Om te voorkomen dat de straf niet meer werd opgelegd omdat het in strijd is met de mensenrechten, heeft het kabinet het beleid aangepast. Sinds 2017 komen levenslanggestraften voortaan in aanmerking voor herbeoordeling als ze 25 jaar gevangen zitten. De herbeoordeling kan leiden tot verkorting van de straf en (voorwaardelijke) invrijheidstelling.

Levenslang: hoe ziet de straf er nu uit?

Veelgestelde vragen

>Alles uitklappen

Wat is het doel van een levenslange gevangenisstraf?
Er zijn verschillende redenen om iemand een levenslange gevangenisstraf op te leggen. In de eerste plaats is het boetedoen voor een zeer ernstig misdrijf. Daarnaast is de levenslange gevangenisstraf er voor bescherming van de samenleving. Tot slot heeft deze straf een afschrikwekkend effect.
Is levenslang echt levenslang?
In principe wel. De enige manier om vrij te komen is via een herziening (als de veroordeelde bij nader inzien onschuldig wordt bevonden) of via een herbeoordeling. Levenslanggestraften komen voortaan allemaal in aanmerking voor herbeoordeling als ze 25 jaar gevangen zitten.
Eerst geeft het Adviescollege Levenslanggestraften (bestaande uit onder meer juristen en gedragswetenschappers) na 25 jaar advies over de vraag of een veroordeelde kan beginnen met activiteiten die gericht zijn op een mogelijke terugkeer in de samenleving. Daarbij wordt meegewogen hoe hij zich heeft ontwikkeld, of er kans is op herhaling en hoe slachtoffers of nabestaanden er tegenover staan. De minister voor Rechtsbescherming beslist.
Uiterlijk 2 jaar later volgt een beslissing over gratie. De minister adviseert de koning daarover, net als het Openbaar Ministerie en het gerecht dat de straf heeft opgelegd. Het Adviescollege Levenslanggestraften informeert de minister over hoe het gaat met de veroordeelde en zijn resocialisatie.
Waarom is er nieuw beleid gekomen over deze straf?
Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens heeft vanaf 2013 verschillende keren geoordeeld dat levenslange gevangenisstraf zonder de mogelijkheid van herbeoordeling en eventuele vrijlating onmenselijk is. De Hoge Raad (het hoogste rechtscollege) heeft dat standpunt overgenomen.
Komen levenslang gestraften nu toch op een dag vrij?
Levenslange gevangenisstraf mag daadwerkelijk levenslang duren. Het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens staat daaraan niet in de weg, oordeelde de Hoge Raad in december 2017. Na verloop van tijd moet echter wel een reële mogelijkheid tot herbeoordeling van de levenslange gevangenisstraf bestaan, die kan leiden tot verkorting van de straf en (voorwaardelijke) invrijheidstelling. Dit recht op een herbeoordeling betekent niet dat een levenslanggestrafte ook zal vrijkomen. Of er veroordeelden vrijkomen, zal de tijd leren.

Bekende zaken levenslang

De moordenaar van de filmer en columnist Theo van Gogh, werd in 2005 veroordeeld tot levenslang. Onder andere vanwege moord en terrorisme.

Verpleegkundige Lucia de B. werd door de rechtbank, het gerechtshof en de Hoge Raad veroordeeld tot levenslang vanwege 7 moorden op ziekenhuispatiënten. Maar in 2010 werd ze van alle beschuldigingen vrijgesproken na een herzieningsadvies van de Commissie evaluatie afgesloten strafzaken. Lucia de B. was onterecht veroordeeld.

Marcel T. vermoorde Louis Sévèke, een activist uit Nijmegen. De rechtbank oordeelde dat T. toerekeningsvatbaar was en dat er kans op herhaling bestond. Bovendien had hij al 4 bomaanslagen en 7 bankovervallen gepleegd.

Lau G. wordt in april 2015 tot levenslang veroordeeld vanwege de moord op twee mannen, die op heterdaad werden betrapt tijdens het rippen van een hennepplantage. En dag na het vonnis pleegt Lau G. zelfmoord.

2 mannen worden tot levenslange gevangenisstraffen veroordeeld. Ze worden verantwoordelijk gehouden voor een schietpartij in de Amsterdamse Staatsliedenbuurt eind december 2012, waarbij 2 mannen worden vermoord.

4 mannen worden in het liquidatieproces Passage veroordeeld tot levenslang.

De Hoge Raad oordeelt dat het opleggen van een levenslange gevangenisstraf voldoet aan het Europese mensenrechtenverdrag.

Overzicht veroordeling tot levenslang

In het uitsprakenregister staan alle strafzaken sinds 2002 waarin de rechter een levenslange gevangenisstraf heeft opgelegd. Zoek binnen het uitsprakenregister op ‘levenslang’.