Iemand die een taakstraf krijgt, moet onbetaald werk doen. Bijvoorbeeld voor de gemeente, een zorginstelling of Staatsbosbeheer. Het gaat om werk als: hulp in de keuken van het bejaardentehuis, plantsoenendienst of vuil prikken op straat. De reclassering zorgt ervoor dat de gestrafte een passende taakstraf krijgt. Die moet zoveel mogelijk aansluiten bij het misdrijf. Is iemand gestraft voor graffiti spuiten, dan kan het zijn dat diegene bijvoorbeeld graffiti moet verwijderen.

Gemiddeld legde de rechter de afgelopen vijf jaar zo'n 22,5 duizend keer per jaar een taakstraf op. Kijk voor de meest recente cijfers op de website van het Wetenschappelijk Onderzoek en Datacentrum (WODC)

Met de taakstraf doet de gestrafte boete voor een licht misdrijf. Daarbij blijft hij in contact met de samenleving en leert hij zelfdiscipline. Dat verkleint de kans dat hij opnieuw de fout in gaat. De gestrafte maakt door het uitvoeren van de taakstraf iets goed voor de samenleving die hij heeft beschadigd. In vergelijking met een reguliere straf is bij een taakstraf de kans kleiner dat de gestrafte ‘besmet’ wordt door zwaardere criminelen.

De rechter kan voor een strafbaar feit maximaal 240 uur taakstraf opleggen. Dit gebeurt vaak in combinatie met een andere straf. Bijvoorbeeld een (korte) gevangenisstraf, toezicht van reclassering of boete. In combinatie met een taakstraf is de maximum gevangenisstraf 6 maanden.

Ook jongeren kunnen een taakstraf opgelegd krijgen. In het jeugdstrafrecht kan een taakstraf ook bestaan uit een leerstraf. Bij een leerstraf volgt de gestrafte een training om zijn onderliggende probleem aan te pakken. Bijvoorbeeld verslaving of gedragsproblemen.

Als de gestrafte zijn taakstraf niet (goed) doet, moet hij de gevangenis in. Op 2 uur niet-uitgevoerde taakstraf staat maximaal 1 dag gevangenisstraf.