Komt het door de toeslagenaffaire dat deze kinderen uit huis zijn geplaatst?

Dat is helaas niet makkelijk te zeggen. Het CBS onderzocht alleen hoeveel kinderen in gezinnen die zijn gedupeerd door de toeslagenaffaire uit huis zijn geplaatst, die ook een jeugdbeschermingsmaatregel hadden. Het CBS heeft dus niet onderzocht wat de oorzaken van die uithuisplaatsingen zijn. Gezien de enorme impact van de toeslagaffaire op het welzijn van gezinnen, lijkt een verband met de uithuisplaatsing logisch maar in welk opzicht is niet duidelijk. Er zal onderzoek moeten worden gedaan naar of de toeslagenaffaire invloed heeft gehad op de uithuisplaatsing, en zo ja welke invloed.

Dit antwoord gaat alleen over uithuisplaatsingen in het kader van een ondertoezichtstelling. Een uithuisplaatsing is voor een ouder én het kind een van de meest ingrijpende maatregelen die er is. De familie- en jeugdrechter gaat niet over een nacht ijs bij het nemen van zo’n beslissing. De rechter toetst of sprake is van een ontwikkelingsbedreiging voor het kind. Dat kan bijvoorbeeld gaan om fysieke veiligheid, als er binnen een gezin bijvoorbeeld sprake is van verwaarlozing of mishandeling. Maar ook om een bedreiging voor het geestelijk welzijn, bijvoorbeeld als ouders niet meer in staat zijn voor zichzelf en hun kinderen te zorgen. Als het welzijn van het kind ernstig wordt bedreigd, en er geen alternatief is, kan de familie- en jeugdrechter een kind uithuisplaatsen. Dit wordt gedaan in het belang van de verzorging en opvoeding van het kind.

Als de situatie in een gezin door de toeslagenaffaire zo is verstoord dat dit tot de uithuisplaatsing van een kind leidt, is dat verschrikkelijk. Maar dat betekent niet dat deze kinderen niet uit huis geplaatst hadden mogen worden. De rechter kijkt zoals gezegd naar de situatie van het kind, en niet zozeer hoe deze situatie tot stand is gekomen. Kinderen worden uit huis geplaatst omdat zij ernstig in hun ontwikkeling worden bedreigd. Op dit moment zijn er geen redenen om aan te nemen dat de beslissingen tot uithuisplaatsing onterecht zijn genomen.

Rechters zijn bezig met een reflectie op hun handelen in familie- en jeugdzaken en daarbij zal ook hun rol in uithuisplaatsingszaken aan de orde komen. Eerder publicerende bestuursrechters al een openhartig rapport over de rol van de rechter bij toeslagzaken.

Of deze kinderen weer teruggeplaatst worden bij hun ouders hangt af van de individuele zaak en situatie van de ouders. Het doel van een uithuisplaatsing in het kader van een ondertoezichtstelling is uiteindelijk altijd om kinderen weer terug te laten keren naar hun ouders. Het is de taak van de gezinsvoogd daar naar toe te werken. Als de financiële en persoonlijke problematiek van de ouders terugplaatsing in de weg staat, dan zal de gezinsvoogd ouders adviseren de passende hulpverlening in te zetten. De gezinsvoogd beslist na overleg met de ouders welke (jeugd)hulpverlening ingezet moet worden. De kinderrechter kan een machtiging tot uithuisplaatsing van een kind voor maximaal een jaar verlenen. De gezinsvoogd kan verlenging van de machtiging uithuisplaatsing verzoeken en de kinderrechter toetst dan of het kind nog langer uithuisgeplaatst moet blijven of dat het naar huis kan.

Naar aanleiding van het rapport Ongekend onrecht van de parlementaire onderzoekscommissie die onderzoek deed naar de toeslagenaffaire, was de Rechtspraak al bezig in kaart te brengen of er op meer plekken vergelijkbare problemen spelen. Of jurisprudentie te knellend is, wetten te rigide zijn of de uitwerking daarvan schrijnend is. Familie- en Jeugdrechters hebben in reactie hierop kwetsbare zaaktypen in kaart gebracht.

De volgende stap is het vormgeven van een reflectieprogramma waarbij ook deskundigen en onafhankelijke buitenstaanders worden betrokken. In december is dit plan naar verwachting af, waarna de reflectie in 2022 van start kan gaan.

Meer informatie over de juridische procedure voor uithuisplaatsingen