De modernisering van de Rechtspraak is een complex proces. Veel partijen in de samenleving krijgen te maken met digitaal procederen, zoals advocatuur (NOvA), deurwaarders, het Ministerie van Justitie en Veiligheid en bestuursorganen als IND, Belastingdienst, UWV, SVB en gemeenten. Vele van hen willen een rechtstreekse koppeling met hun eigen IT-systeem, om vooral bij grote volumen nog meer efficiency te behalen. Voor vernieuwing en digitalisering van de rechtspraak zijn de komende jaren forse investeringen nodig. Op dit moment is de Rechtspraak hierover in gesprek met de nieuwe minister van Justitie en Veiligheid. 

De Rechtspraak is inmiddels van een lange termijnplanning voor digitalisering overgestapt naar een planning voor korte termijn. Dat betekent een concrete en gedetailleerde planning voor de komende 1,5 jaar. Op deze manier kan het proces beter aansluiten bij de ontwikkelingen in de technologie en samenleving, maar ook bij de stappen die de betrokken partijen moeten zetten.
 

Monique Commelin, directeur van het programma Kwaliteit en Innovatie (KEI): ‘Bij bewind gaat het over mensen die niet in staat zijn om voor hun eigen financiën te zorgen. De rechter kan hen beschermen door hun goederen en vermogen onder bewind te stellen van een bewindvoerder. Wij gaan nu digitaal werken in de 160.000 dossiers met een professionele bewindvoerder. Dit zijn nu nog grotendeels papieren dossiers, verspreid over de 11 rechtbanken in ons land. De rechter controleert het werk van de professionele bewindvoerder, en vanaf nu wordt het mogelijk dat de bewindvoerder daarvoor de stukken digitaal aanlevert. Dat kan geautomatiseerd vanuit zijn of haar eigen kantoorsysteem, via een systeemkoppeling. Dit bespaart niet alleen veel tijd en geld, maar zorgt ook voor meer kwaliteit. Vanaf nu sluiten we de professioneel bewindvoerders geleidelijk aan; zij krijgen daartoe een uitnodiging van de rechtbank. De afgelopen 2 weken zijn al ruim 1.000 lopende bewindsdossiers in afstemming met de betrokken bewindvoerders digitaal gemaakt. Het is de ambitie dat eind 2018 in alle professionele bewindszaken digitaal wordt gewerkt. In een film vertellen professionele bewindvoerders wat ze daarvan vinden.’

Monique Commelin: ‘De stap die we nu met bewindszaken maken, is een logisch vervolg op de inmiddels normale, digitale werkwijze bij faillissementen. Curatoren en rechtbanken doen dat al in ruim 15.000 dossiers. Vreemdelingenadvocaten procederen inmiddels altijd digitaal in asiel- en bewaringszaken – nu ruim 15.000 - en in 2 rechtbanken verlopen handelsvorderingen boven 25.000 euro digitaal in een pilot. Binnen de strafrechtketen doen de rechtbanken nu ervaring op met de digitale behandeling van meervoudige-kamerzaken waarin verdachten op vrije voeten zijn. Enkelvoudige strafzaken worden standaard digitaal aangebracht en afgehandeld.’

Civiel recht

‘Eind dit jaar evalueren we samen met de Nederlandse Orde van Advocaten en de Koninklijke Beroepsorganisatie van Gerechtsdeurwaarders de pilot in de 2 rechtbanken Midden-Nederland en Gelderland. Dan zijn er inmiddels zittingen geweest en hebben rechtbanken en advocatuur – en voor een klein deel deurwaarders – de nodige ervaring opgedaan met digitaal procederen in deze zaken We hopen digitaal procederen in 2018 in heel het land te kunnen invoeren voor deze handelsvorderingen. Wanneer precies hangt uiteraard af van de evaluatie.’

‘Helaas hebben we te maken met vertraging in de ontwikkeling van het Aansluitpunt Rechtspraak, de systeemkoppeling waarmee advocaten direct vanuit hun kantoorsysteem documenten en gegevens kunnen uitwisselen met de rechtbank. Later dan de oorspronkelijk genoemde datum van eind november wordt het mogelijk om hierin de digitale procedure te starten volgens artikel 112 Rv, waarbij de eisende partij het oproepingsbericht zelf bij de verwerende partij bezorgt of meteen de deurwaarder inschakelt voor betekenen. We kunnen helaas nog niet precies vertellen wanneer wel.’

Bestuursrecht

‘In 2018 wordt digitaal procederen mogelijk in reguliere vreemdelingenzaken waarin de IND partij is. Een korte experimenteerfase wordt dan gevolgd door landelijke invoering voor advocaten, andere gemachtigden en personen die zelf procederen in dit type zaken. Naar verwachting krijgen advocaten en gemachtigden dan begin 2019 de verplichting om in reguliere vreemdelingenzaken digitaal te procederen. De vertraging in het Aansluitpunt Rechtspraak geldt ook voor vreemdelingenadvocaten.’

Strafrecht

‘Op dit moment wordt digitaal werken in meervoudige-kamerzaken-met-gedetineerde beproefd in de rechtbanken Den Haag en Noord-Holland. In de loop van 2018 volgt de invoering in andere rechtbanken. Ook wordt dan het digitale strafdossier voor advocaten toegankelijk gemaakt via het Advocatenportaal. Medio 2018 maken we een start met het digitaliseren van het werk van het kabinet RC (vooronderzoek) in MK-strafzaken, te beginnen bij de rechtbanken Den Haag en Noord-Holland.’

Toezicht

‘Ook in schuldsaneringen (Wsnp) gaan we digitaal werken. Naar verwachting start in 2019 een pilot bij 3 rechtbanken.’

Zie ook: Modernisering Rechtspraak