In het buurthuis van Hillesluis zetelt op Hillevliet 90 inderdaad de Rotterdamse wijkrechter. Links de gang in en dan achter de gymzaal. Rechtspraak om de hoek ‘op’ Zuid om mensen toegankelijke en laagdrempelige rechtspraak te bieden, waarbij de rechter én de officier van justitie zich niet alleen over straffen buigen, maar ook over hulp. Zij laten zich daarbij uitgebreid informeren door het Veiligheidshuis, de reclassering, wijkteams, hulporganisaties en het Nationaal Programma Rotterdam Zuid. Ook de advocatuur wordt in de voorfase betrokken bij het overleg, maar dat was niet besteed aan advocaat Van Haneghem.

‘Ik ben geen hulpverlener’, zegt politierechter Janneke van Dort al snel, ‘maar dit is wel een bijzondere zitting. We noemen dit een combizitting. We hebben wat meer tijd om te kijken naar wat er in uw leven speelt.’ Rico (57)* zit hier in de eerste plaats omdat hij zijn (ex)vriendin Marcy* op 30 december van het afgelopen jaar verschillende keren in haar gezicht zou hebben geslagen. Wat er is gebeurd? Rico zegt: ‘Ik zat in de huiskamer een spelletje je spelen en zij belde in de slaapkamer met haar tante. Ze vertelde allemaal rare dingen, ook over mijn ex. “Je moet wel de waarheid vertellen”, riep ik tegen haar.’ ‘En toen stak ze haar middelvinger naar u op’, lees ik in het dossier, vult de politierechter aan.

‘Het liep uit de hand’, zegt Rico. ‘Maar het was niet mijn bedoeling om haar te slaan. Ik heb nog nooit een vrouw geslagen. Ze ging in de houding staan om vechten. Ik hield haar vast.’ ‘Zij zegt dat u haar met uw vuist hebt geslagen’, reageert de rechter. Dat is niet zo, aldus Rico. Maar als politieagenten poolshoogte komt nemen in Rico’s woning, zien ze dat Marcy in haar gezicht behoorlijk is toegetakeld. Haar kin bloedt, haar lip is dik en bloedt. ‘Mammie heeft bloed; dat heeft pappa gedaan’, zegt haar kleine spruit tegen de agenten.

Rico’s leven gaat niet over rozen. Hij heeft in de gevangenis gezeten voor cocaïnesmokkel, kreeg daarnaast een voorwaardelijke gevangenisstraf van 6 maanden, en was na zijn detentie dakloos. Vorig jaar kreeg hij in Rotterdam Zuid een woning toegewezen, maar wel op proef. Hij neemt Marcy, die net als hij dakloos is en ook nog eens geen verblijfsvergunning heeft, in huis, ‘maar ze moest rustig blijven, want anders zou ik mijn huis kwijtraken. Ik was bezig om mijn leven op te pikken en ik wilde uit de problemen blijven’. Marcy heeft met Rico 4 kinderen. Rico heeft zich op het terrein van de voortplanting trouwens niet onbetuigd gelaten: hij heeft bij 5 vrouwen 14 kinderen.

Marcy verblijft inmiddels op een geheime plek, maar Rico heeft nog wel contact met haar, met name over de kinderen. ‘Het is de bedoeling dat de 2 meisjes bij haar gaan wonen en de 2 jongens bij mij, want we kunnen niet meer samenwonen’, zegt Rico als politierechter Van Dort hem vraagt wat zijn plannen zijn. ‘Ik wil naar de toekomst kijken’, zegt de rechter. ‘Weet u of zij hulp heeft? Heeft ze een advocaat?’ Nee, die heeft ze niet. De rechter: ‘Maar dan bestaat het gevaar dat ze bij u terugkomt en dat dit wéér gebeurt, en dat moeten we voorkomen. Het kan haar helpen als u sámen met haar het gezag over de kinderen hebt. Ik weet uit ervaring dat het ook kan helpen bij een verblijfsvergunning als u vervolgens een goede omgangsregeling treft. Ik had dat graag vandaag met u gelijk besproken, want er is erg veel stress in uw relatie, maar uw advocaat had dat liever niet.’

De reclassering vindt het opleggen van de 6 voorwaardelijke maanden uit den boze. Ze adviseert de politierechter om Rico een taakstraf te geven. Een verplichte behandeling is niet nodig. Rico heeft zelf hulp gezocht en krijgt die ook. Hij heeft een bewindvoerder en Humanitas begeleidt hem. Kenmerk van een combizitting bij de wijkrechter is dat de hulpverlening ook een inbreng heeft. Vandaag zijn 2 vertegenwoordigers van Humanitas present. Rico’s trajectbegeleider is zeer te spreken over Rico. Hij komt zijn afspraken na, de kinderen worden goed verzorgd, hun haar is gekamd, ze gaan naar school. ‘We zien dat hij zijn best doet om zijn leven op orde te krijgen.’ Omdat Marcy geen Wmo-indicatie van de gemeente heeft, kan Humanitas haar niet ondersteunen. ‘Kunt u contact opnemen met de civiele advocaat van mijnheer om hem te vragen mevrouw bij te staan, of dat Veilig Thuis dat doet?’, vraagt rechter Van Dort.

Voor het OM mag hulp voor buurtbewoners met meerdere problemen bij de wijkrechter ook voorop staan, dat wil niet zeggen dat officier van justitie Vanessa Venghaus geen oog heeft voor de rake klappen die Rico heeft uitgedeeld. Rico’s verhaal dat hij ‘uitschoot’, gelooft de officier niet. ‘Mevrouw is verschillende keren geslagen. Vervelend vind ik ook dat de kinderen konden meekijken. Een kind van 1 jaar zat onder het bloed van haar moeder.’ Een straf is op zijn plaats. Tegelijk: ‘Mijnheer heeft na zijn detentie hulp gezocht. Hij was dakloos maar wilde voor zijn kinderen zorgen. Als ik Humanitas zo beluister, dan is mijnheer gewoon een goede vader.’ De officier ziet ook de ‘overkoepelende’ problemen. ‘De stress die er was en die er nog is over de omgangsregeling en de verblijfsvergunning van de moeder. Die stress halen we niet weg, maar ik houd er wel rekening mee.’ Officier van justitie Venghaus volgt daarom niet de richtlijn van het OM over huiselijk geweld (60 uur taakstraf en 2 weken voorwaardelijke celstraf), maar eist een taakstraf van 80 uur, waarvan 40 uur voorwaardelijk. De 6 maanden die ‘op de lat’ stonden, hoeft Rico niet uit te zitten.

Raadsman Robbert van Haneghem heeft zich in de proef verdiept, en een fan is hij niet geworden. ‘Als strafrechtadvocaat heb ik moeite met dit experiment. De gang van zaken vandaag sterkt mij in mijn twijfels. Een veelomvattend probleem wordt heel hulpgericht benaderd. Ik word gebeld met de vraag of we alles in elkaar kunnen schuiven, maar daar ben ik als strafrechtadvocaat niet bekwaam in. Ik mag ook geen familiezaken of vreemdelingenrecht of zo doen. En dan zie ik vandaag hoe u, mevrouw de rechter, mijn cliënt ondervraagt over die vermeende mishandeling. Er komen allerlei problemen bij elkaar, en dan gaat het vooral over het bloed. Er zit in een foto in het dossier. Wat opgedroogd bloed, dat is het. Is dat het belangrijkste?’

Maar dat is niet de voornaamste grief van de Rotterdamse advocaat. ‘Dit dossier is uitvoerig besproken en ging naar wijkrechtspraak. Iedereen leest wat er aan de hand is: de stress spat eraf. Dan snap ik echt niet dat een vordering van 6 maanden voorwaardelijk aan mijn cliënt wordt opgelegd. Hij heeft 2 maanden in de stress gezeten over die 6 maanden in de gevangenis. Ik snap de wens om grote problemen samen op te lossen, maar dan is het toch vreemd dat we het hier vooral hebben gehad over die mishandeling? Misschien heeft mevrouw zich ook wel slecht en heel onredelijk gedragen.’ Raadsman Van Haneghem vindt een ‘heel beperkte’ taakstraf op zijn plaats. 

Stok

Politierechter Van Dort vindt de aangifte van Marcy betrouwbaar ‘en dat wordt bevestigd door de rest in het dossier. De politie ziet op 2 plekken letsel. De kinderen zeggen daar ook iets over. De vuistslag acht ik niet bewezen, maar wel dat u haar meermalen hebt geslagen’. De politierechter vervolgt: ‘Ik zie óók dat u hard werkt om dit in de toekomst te voorkomen. Daar hebben we vandaag aandacht aan besteed. Welke straf is dan passend? U hebt samen 4 kinderen, en u hebt een heleboel problemen. Een gevangenisstraf en een geldboete zijn totaal niet aan de orde, blijft over een taakstraf. Ik geef u een taakstraf van 40 uur. De tenuitvoerlegging van die 6 maanden gevangenisstraf wijs ik af, maar ze blijven wel als een stok achter de deur boven uw hoofd hangen.’

* Dit zijn niet hun echte namen.

Lees meer 'Op de Rol'-verhalen.

Lees meer over de pilot Wijkrechtspraak in Rotterdam Zuid.