U bent erfgenaam en u heeft de nalatenschap beneficiair aanvaard. Dat betekent dat u de schulden van de overledene niet uit eigen zak hoeft te betalen. U moet wel de nalatenschap volgens bepaalde regels afwikkelen. Doet u dat niet, dan loopt u het risico dat u die schulden toch nog zelf moet betalen. Op deze pagina wordt uitgelegd wat die regels zijn en hoe u de afwikkeling kunt aanpakken. Die afwikkeling heet in de wet vereffening.

Deze informatie is bedoeld voor eenvoudige nalatenschappen. Denk aan de nalatenschap van iemand die geen eigen huis (meer) had, er zijn weinig of geen waardevolle bezittingen, er staat minder dan € 10.000 op de bank en er zijn geen of juist veel schulden. Had de overledene een onderneming of veel waardevolle bezittingen, is een (of meer) van de erfgenamen minderjarig, staat een van de erfgenamen onder bewind of curatele, heeft de overledene een kind onterfd of is er onenigheid tussen de erfgenamen, dan wordt de afwikkeling van de nalatenschap ingewikkelder. In die gevallen kunt u beter de hulp van een juridisch adviseur inroepen die veel kennis heeft van het erfrecht, zoals een notaris.

Zoekt u algemene informatie over de afwikkeling van nalatenschappen, bekijk dan deze checklist 'Wat moet ik regelen na een overlijden' (notaris.nl).

Vereffening is het beheren van de goederen van de nalatenschap en het voldoen van de schulden van de nalatenschap. 

1. Beheren betekent: op de boedel passen, ervoor zorgen dat er geen spullen beschadigen of kwijtraken, zorgen dat kosten niet onnodig oplopen, de post openmaken en daarop reageren als dat nodig is. De Belastingdienst zal bijvoorbeeld vragen om een contactpersoon. Die contactpersoon zal dan alle post van de Belastingdienst ontvangen. Dat kan post zijn over de aangifte erfbelasting maar ook brieven over belastingaanslagen en eventuele openstaande schulden en boetes. Als u zich opgeeft om contactpersoon te zijn voor de Belastingdienst, bent u het aanspreekpunt voor de Belastingdienst. Dat u contactpersoon voor de Belastingdienst bent, maakt u nog niet verantwoordelijk voor de afwikkeling van de nalatenschap en de betaling van de schulden. Daarvoor zijn de erfgenamen verantwoordelijk. 
2. Schulden van de nalatenschap. De wet zegt wat ‘schulden van de nalatenschap’ zijn. Dat zijn alle nog openstaande schulden van de overledene maar ook sommige kosten die na het overlijden moeten worden gemaakt. Denk aan de uitvaartkosten, maar ook de kosten van een verklaring van erfrecht, van ontruiming van de woning en taxatiekosten. Als iets een ‘schuld van de nalatenschap’ is, dan mag geld van de nalatenschap worden gebruikt om die schuld te betalen. Let op dat u pas begint met het betalen van schulden als u een totaaloverzicht van de schulden heeft. Dan pas weet u of er genoeg is en welke schuld het eerst betaald moet worden. Alleen de uitvaartkosten mag u wel alvast betalen.
   

Let op! Opvolgen van de regels is belangrijk

De vereffening kent drie fasen en een voorfase: 

1. Inventariseren 
   
2. Te gelde maken 
3. Schulden betalen 
   

Het betalen van de schulden is het uiteindelijke doel van de vereffening. Blijft er daarna nog wat over, dan gaat dat naar de erfgenamen. Die mogen dat vervolgens onderling verdelen.

Voorfase: Niet alles hoeft meteen

De wet geeft u tijd om de nalatenschap te inventariseren en te vereffenen. De eerste drie maanden nadat iemand is overleden, zitten schuldeisers nog even in de wachtkamer. U heeft dus tijd om te verzamelen wat er allemaal nog binnenkomt aan rekeningen, de administratie door te nemen en een overzicht te maken van alle schuldeisers.

Wat heeft wel haast?

Uitvaart 

In de eerste plaats moet de uitvaart worden geregeld. Een uitvaart kost geld. Die kosten mogen worden betaald uit de nalatenschap. Hou er wel rekening mee dat die kosten in verhouding moeten staan tot het levenspeil van de overledene. U mag dus niet een heel dure uitvaart organiseren als de overledene zelf sober leefde of als het niet zeker is of er genoeg geld is om alle schulden van de overledene te betalen. 

Let op! Degene die opdracht geeft aan de uitvaartverzorger is verantwoordelijk voor de betaling van de rekening, ook als er niet genoeg geld in de nalatenschap zit. 

De bank 

De bank waar de overledene een rekening had lopen, moet op de hoogte worden gesteld van het overlijden. De rekening wordt dan geblokkeerd. Dat is aan de ene kant veilig, want dan kan er niets meer vanaf worden gehaald, maar aan de andere kant kan dat lastig zijn omdat bijvoorbeeld de kosten van de uitvaart meteen moeten worden voldaan. Veel banken zijn bereid om de rekening van de uitvaartondernemer te laten betalen van de rekening van de overledene, ook als die rekening is geblokkeerd. Maar het kan zo lopen dat u de kosten van de uitvaart moet voorschieten. 

Het kan enige tijd duren voordat u volledige toegang heeft tot de bankrekeningen van de overledene. Wat u moet doen om die toegang te krijgen, verschilt per bank. De meeste banken hebben op hun website een speciale pagina voor nabestaanden waar u de informatie vindt die u nodig heeft. 

Schulden niet verder laten oplopen 

Verder is het belangrijk dat u schulden van de overledene niet verder laat oplopen. Dat betekent dat u alle lopende contracten en abonnementen zo snel mogelijk opzegt. Denk aan internet, televisie en telefoon maar ook aan de huur. 

Ontruimen 

Als de overledene in een verpleeghuis woonde, dan is het leeghalen van de kamer meestal het meest dringend. De waardevolle bezittingen moet u bewaren op een veilige plaats, de rest mag worden afgevoerd of worden meegegeven aan de erfgenamen. Zorg ervoor dat u kunt aantonen dat de afgevoerde inboedel waardeloos was. Dat kan bijvoorbeeld met een getuigenverklaring van iemand van het verpleeghuis, een betrouwbare boedelopruimer of een taxateur. Ook kan het nuttig zijn om foto’s te maken van de spullen. Woonde de overledene in een huurhuis en zijn er geen medehuurders, dan moet de huurovereenkomst zo snel mogelijk worden opgezegd. Er moet dan ook worden ontruimd. Daarbij geldt: waardevolle bezittingen moet u bewaren op een veilige plaats, de rest mag worden afgevoerd of worden meegegeven aan de erfgenamen. De administratie neemt u mee naar huis; die heeft u nodig om te kunnen vereffenen. 

Boedelbeschrijving

De eerste stap is inventariseren. U gaat aan de slag met het maken van een lijst van de bezittingen en de schulden van de overledene. Die lijst heet een ‘boedelbeschrijving’.

• Model van een boedelbeschrijving (pdf, 1 MB)

Ga ook na of de overledene nog geld te goed heeft. Had de overledene geld uitgeleend? Zijn er nog nabetalingen te verwachten of uitkeringen? 

Schulden 

Dan zet u alle schulden op een rij. Die blijken uit de administratie van de overledene. Kijk in de afschriften naar de automatische afschrijvingen. Als er geen papieren afschriften meer komen en u heeft geen digitale toegang tot de bankgegevens, dan moet u eerst die toegang vragen aan de bank. Er gaat vaak wat tijd overheen voordat u dat geregeld heeft, dus begin daar op tijd mee. Informeer bij de bank wat u moet doen om die toegang te krijgen. 

Vaak komt er nog een tijd (digitale) post binnen. Ook die post geeft u inzicht in de verplichtingen van de overledene. 

Schuldeisers aanschrijven 

U moet schuldeisers per e-mail of per brief vragen om een opgave van de totale schuld van de overledene. Veelvoorkomende schuldeisers zijn de Belastingdienst, de gemeente, de woningbouwcorporatie en creditcardmaatschappijen.

• Voorbeeldbrief schuldeisers aanschrijven, zie bijlage E.2, pagina 37 (pdf, 554,4 KB)

Tip: U kunt de Belastingdienst vragen om een overzicht van belastingschulden. Dan hoeft u niet zelf alle belastingschulden in kaart te brengen. U schrijft dan naar Belastingdienst/Erfbelasting, Postbus 4660, 5601 ER Eindhoven. 

Meer schulden dan bezittingen? 

Heeft u het overzicht van bezittingen en schulden compleet, dan kunt u zien of de nalatenschap positief of negatief is. In een positieve (of ‘solvabele’) nalatenschap zit genoeg geld om alle schulden te voldoen. Een negatieve nalatenschap is een nalatenschap waarin niet genoeg geld is om alle schulden te betalen. De overledene had dan meer schulden dan bezittingen. 

Let op: is de nalatenschap negatief, dan moet u dat zo snel mogelijk melden bij de kantonrechter. U schrijft een brief naar de rechtbank in het arrondissement waarin de overledene zijn woonplaats had

• Adressen rechtbanken
• Model mededeling negatieve nalatenschap, zie pagina 34, bijlage D (pdf, 554,4 KB)
  

Ter inzage leggen van de boedelbeschrijving 

U moet de boedelbeschrijving ter inzage leggen bij het boedelregister van de rechtbank in het arrondissement waarin de overledene zijn laatste woonplaats had. U kunt de terinzagelegging combineren met de melding van een negatieve nalatenschap.  U hoeft niet te wachten totdat u bevestiging heeft gekregen van de rechtbank dat de boedelbeschrijving is ontvangen om verder te gaan met de vereffening. U kunt alvast verder met de volgende stappen.

Te gelde maken betekent verkopen. U verkoopt de spullen van de overledene alleen als dat nodig is om de schulden te voldoen. Het is dus niet zo dat altijd alles eerst moet worden verkocht voordat u schulden gaat afbetalen. Als u door de verkoop van de auto al genoeg heeft om alle schulden te betalen, dan hoeft u de rest niet te verkopen voor de vereffening. Het mag wel, als alle erfgenamen het daarmee eens zijn. 

U bent vrij om zelf te bepalen hoe u de verkoop wil aanpakken. U kunt bijvoorbeeld een veilinghuis inschakelen, inboedel, boeken of verzamelingen aan een opkoper aanbieden of u kunt spullen via marktplaats of soortgelijke websites verkopen. Ook verkoop aan een erfgenaam mag, maar niet tegen een te ‘zacht prijsje’. De prijs moet normaal zijn. 

Als u genoeg heeft verkocht om daarmee alle schulden te kunnen betalen, is deze fase van de vereffening afgerond. Het kan ook zijn dat er na verkoop van alles wat de overledene bezat, nog niet genoeg is om alle schulden te voldoen. Dan is de nalatenschap dus negatief. Als u dat nog niet heeft gedaan, moet u melden bij de kantonrechter dat de nalatenschap negatief is. 

U moet goed bijhouden wat u verkocht heeft en tegen welke prijs. Het kan zijn dat een schuldeiser, die niet zijn hele vordering betaald krijgt van u vraagt om aan te tonen tegen welke prijs u een bepaald goed verkocht heeft. 

Er is genoeg om alle schulden te betalen 

Als er genoeg is om alle schulden helemaal te voldoen, dan kunt u beginnen met de betaling daarvan. Zijn alle schulden betaald, dan is de vereffening daarmee klaar. Er is geen officiële bevestiging nodig van het einde van de vereffening. U hoeft dan ook niet aan de kantonrechter of aan een andere officiële instantie te laten weten dat de vereffening klaar is. Wat er nog van de nalatenschap overblijft, mag worden uitgekeerd aan de erfgenamen. 

Er is niet genoeg om alle schulden te betalen 

Is er niet genoeg om alle schulden helemaal te betalen, dan moet u een uitdelingslijst maken. Dat is een voorstel voor de betaling van een gedeelte van de schulden. U schrijft daarin op hoeveel geld er in totaal is en welk percentage iedere schuldeiser daarvan zal krijgen. 

Let op! Niet alle schuldeisers zijn gelijk. Sommige schuldeisers hebben een bijzondere positie. Dat zijn zogenaamde preferente schuldeisers. Bij het betalen van de schulden moeten zij als eerste worden uitbetaald. De belastingdienst kan bijvoorbeeld zo’n schuldeiser zijn. Ook de uitvaartondernemer is een preferente schuldeiser. 

Het maken van een uitdelingslijst is ingewikkeld. Het voert hier te ver om een beschrijving te geven van wat er allemaal komt kijken bij het opmaken van een uitdelingslijst. Wilt u daar meer van weten dan kunt daar meer over lezen in de Richtlijnen vereffening nalatenschappen (pdf, 554,4 KB). U kunt ook advies inwinnen van juridisch adviseur met kennis van het erfrecht, zoals een notaris. 

Opheffing vereffening 

Als het duidelijk is dat er al te weinig is om alle belastingschulden te betalen, kunt u de kantonrechter via een verzoekschrift vragen de vereffening op te heffen. Het heeft dan geen zin om een officiële uitdelingslijst te maken. 

U kunt ook opheffing van de vereffening vragen als de uitvaartkosten en de kosten die u moet maken om de nalatenschap te vereffenen (‘vereffeningskosten’), samen al meer zijn dan wat er in de nalatenschap zit. Vereffeningskosten zijn bijvoorbeeld: 

• kosten van ontruiming van de woning van de overledene 
• taxatiekosten 
• kosten van opslag van waardevolle goederen 
  
• noodzakelijke notariskosten (bijvoorbeeld voor de verklaring van erfrecht)
• makelaarskosten.