Hoe zit het met digitalisering van de rechtspraak in landen buiten Nederland? Voor Rechtstreeks nr. 3 2021 schreef oud-rechter Dory Reiling het artikel 'Is het digitale gras groener over de grens? Lessen uit het buitenland: digitalisering' 

Reiling promoveerde in 2009 op digitalisering in de rechtspraak, en was daar ook actief bij betrokken in Nederland. Wat kunnen we als Rechtspraak leren van de rechtspraak over de grens? Wat zijn de successen en eyeopeners? 

Geslaagde voorbeelden van digitalisering zijn volgens Reiling het Civil Resolution Tribunal (CRT) in Vancouver, Canada en Money Claim Online (MCOL) uit Engeland/Wales.

“Voor echte digitale innovatie moet je nu in Azië zijn, maar het beste voorbeeld van digitale rechtspraak dat ik ken, is het Civil Resolution Tribunal (CRT) in Vancouver, Canada. Het CRT is een digitaal gerecht waar rechtzoekenden digitaal veelvoorkomende problemen op kunnen lossen en laten berechten. Om ervoor te zorgen dat mensen en organisaties sneller of goedkoper de rechter of hun recht vinden, is het soms beter om een nieuw digitaal proces of zelfs een hele nieuwe digitale rechtsgang te ontwerpen. Bij het ontwikkelen van het CRT zijn gebruikers, rechtzoekenden en rechtspraakmedewerkers, naar hun mening en ervaringen gevraagd. Gelukkig komt er steeds meer aandacht voor de gebruikers van de informatietechnologie (IT) van de rechtspraak.”

Digitaal verweer

Reiling vervolgt: “Ook het MCOL uit Engeland/Wales is mooi voorbeeld waarin digitalisering de weg naar de rechtsgang makkelijker maakt. Het biedt rechtzoekenden de mogelijkheid om een geldvordering van 100.000 pond digitaal in te dienen en de verwerende partij kan digitaal verweer voeren. Gebruikers hebben 24 uur per dag, dus ook buiten kantooruren, toegang tot het systeem.  Het systeem werd daarmee ook onbedoeld populair onder zzp'ers en kleine bedrijfjes.”

Versnellen belangrijk

“Versnellen van digitalisering is heel belangrijk. Bij de koplopers in digitalisering van de rechtspraak, Portugal en Letland, is digitaal werken daar de standaard. Van indienen tot case management, en dossiers. In Portugal konden medewerkers zelfs verbeteringen in het werkproces voorstellen.”
 
Er zijn nog maar weinig voorbeelden van een geheel digitale rechtspraak. Gehoopte voordelen worden niet gehaald. Veel projecten mislukken gedeeltelijk of zelfs helemaal. Meestal omdat de besturing niet op innovatie ingericht is, constateert Reiling. “De rechtspraak is ingericht om zaken te doen. De besturing is daarop ingericht, niet op innovatie. Dat maak vooruitkijken naar innovatie lastig. Ook is er nog veel weerstand.”
 
“Kunstmatige intelligentie die zich in de rechtspraak heeft bewezen? Daar heb ik nog niet veel van gezien. Maar een vraag die met de komst van kunstmatige intelligentie nog dringender wordt, en die me al een tijd bezighoudt: Hoe kan de rechtspraak op zo’n manier bestuurd worden dat dit innovatie bevordert en voor een eerlijk digitaal proces zorgt?”

Meer voorbeelden

Hoewel er nog veel grote stappen gezet moeten worden en het proces moeizaam kan verlopen, is Reiling vastbesloten: het moet, het kan, maar het is niet makkelijk. 

Lees de voorbeelden en lessen uit het buitenland verzameld door Dory Reiling in Rechtstreeks #3, 2021 (pdf#page=27, 0 B)