Er kunnen verschillende redenen zijn waarom iemand de rechtszaak niet buiten de gevangenis af mag wachten. Zo kan de verdachte vluchtgevaarlijk zijn, of gevaarlijk voor de maatschappij. Het voorarrest kan ook noodzakelijk zijn voor het aan de dag brengen van de waarheid.

De regels rondom voorarrest zijn streng. Zolang een rechter nog niet geoordeeld heeft over een zaak is de verdachte onschuldig. Hij mag niet zonder reden vastgehouden worden. Een rechter moet altijd kijken of er andere manieren zijn om het beoogde doel te bereiken. Soms kan bijvoorbeeld worden volstaan met elektronisch toezicht, zoals een enkelband.

​Het voorarrest duurt totdat de uitspraak van de rechter in de zaak onherroepelijk is geworden. Dat betekent dat de verdachte of het Openbaar Ministerie niet meer in hoger beroep of cassatie kunnen gaan. Het voorarrest kan ook al eerder eindigen, bijvoorbeeld omdat verwacht wordt dat de straf die aan de verdachte zal worden opgelegd gelijk is aan het aantal dagen dat de verdachte inmiddels in voorarrest heeft doorgebracht.

​Na de inverzekeringstelling bepaalt de rechter-commissaris of de verdachte in voorarrest mag blijven. De rechter-commissaris kan besluiten tot inbewaringstelling van 14 dagen. Mocht de officier van justitie de verdachte nog langer in voorarrest willen houden, dan moet hij naar de raadkamer van de rechtbank. Dat zijn meerdere rechters die samen beslissen over het voortduren van het voorarrest.

De rechter mag niet zomaar beslissen om iemand langer vast te houden. Dat mag alleen als de verdachte van een strafbaar feit wordt verdachte waarvoor voorlopige hechtenis mogelijk is. Als de verdachte geen vaste woon- of verblijfplaats heeft en wordt verdacht van een strafbaar feit waar een gevangenisstraf op staat, kan het voorarrest ook verlengd worden. Wel moet er in alle gevallen sprake zijn van ‘ernstige bezwaren’ en specifieke gronden om de voorlopige hechtenis te verlengen.

​Als de rechter aan de verdachte een gevangenisstraf, hechtenis of taakstraf oplegt, moet het voorarrest daar van af worden getrokken. Legt de rechter alleen een geldboete op dan hoeft dit niet. De rechter kan dan zelf bepalen of het voorarrest hierop in mindering wordt gebracht.

​Dat kan. In sommige gevallen kan de rechter besluiten dat de verdachte de rechtszaak onder bepaalde voorwaarden in vrijheid mag afwachten. De voorlopige hechtenis wordt dan geschorst. Een voorwaarde kan bijvoorbeeld elektronisch toezicht zijn. In dat geval mag de verdachte bijvoorbeeld alleen binnen zijn gemeente blijven. Dat wordt gecontroleerd met een enkelband. Het opleggen van een contactverbod kan ook een voorwaarde tot vrijlating zijn.

​Als de verdachte die in voorarrest heeft gezeten door de rechter wordt vrijgesproken, kan hij bij de raadkamer van de rechtbank een verzoek tot schadevergoeding indienen. De rechter kan die schadevergoeding ook toekennen als de verdachte is veroordeeld, maar aan hem geen straf of maatregel is opgelegd of als hij wordt veroordeeld voor een feit waarvoor geen voorlopige hechtenis is toegestaan. Daarvan kan bijvoorbeeld sprake zijn als de verdachte door de rechter is veroordeeld voor een lichter strafbaar feit dan waarvoor hij was vastgezet. De rechter kan besluiten om het verzoek (deels) af te wijzen, bijvoorbeeld als de verdachte de verdenking zelf heeft veroorzaakt.