• 2025/54 Advies wetsvoorstel verbetering kroongetuigenregeling en Besluit getuigenbescherming  (pdf, 220,6 KB)
  

• 2025/53 Advies novelle deelnemingsvormen bij Asielnoodmaatregelenwet (pdf, 244 KB)

• 2025/52 Advies wetsvoorstel gegevensvergaring openbare orde (pdf, 231,6 KB)
  

• 2025/51 Advies ontwerpbesluit wijziging Besluit zorg en dwang psychogeriatrische en verstandelijk gehandicapte cliënten (pdf, 207,5 KB)
  

Het Besluit vloeit voort uit de Verzamelwet gegevensverwerking VWS II.b, die artikel 28a van de Wet zorg en dwang (Wzd) wijzigt. Dit artikel ziet op personen in een strafrechtelijke procedure voor wie opname in een zorginstelling noodzakelijk wordt geacht. De Verzamelwet voegt twee leden toe aan artikel 28a Wzd, waardoor betrokken partijen (o.a. zorgkantoren, zorgaanbieders, officier van justitie en CIZ) persoonsgegevens mogen uitwisselen om tijdig een passende plaats te vinden.

Het Besluit werkt dit verder uit (artikel 28a, zevende lid) en bepaalt dat partijen o.a. de volgende gegevens van de cliënt kunnen delen: leeftijd of geboortejaar; geslacht; diagnose en actueel ziektebeeld; risicotaxaties en gedragsinschatting benodigd beveiligingsniveau; (indien aanwezig) afschrift indicatiebesluit Wlz; beschrijving benodigde zorg.

Het ontwerpbesluit geeft de Raad aanleiding om enkel privacyrechtelijke opmerkingen te maken ten aanzien van de noodzaak, subsidiariteit en proportionaliteit van de voorgestelde vroegtijdige gegevensuitwisseling.

• 2025/50 Advies m.b.t. het wetsvoorstel bestrijden Energieleveringscrisis (pdf, 229,1 KB)
  

• 2025/49 Advies m.b.t. het wetsvoorstel wijziging Hospitaverhuur (pdf, 183,6 KB)
  

• 2025/48 Advies Ontwerpbesluit tot wijziging van het Besluit vergoedingen rechtsbijstand 2000 en het Besluit toevoeging mediation (pdf, 207,1 KB)
  

• 2025/47 Advies wijziging van de Grondwet ter invoering van constitutionele toetsing (pdf, 300,5 KB)
  

Het wetsvoorstel strekt ertoe iedere rechter de bevoegdheid te geven om ambtshalve of op verzoek van een partij wetten te toetsen aan een limitatieve lijst van klassieke grondrechten uit hoofdstuk 1 van de Grondwet (gespreide toetsing). Bij strijdigheid van een wettelijk voorschrift met een klassiek grondrecht kan de rechter het wettelijk voorschrift buiten toepassing verklaren. Bij een constitutioneel gebrek aan het wettelijk voorschrift zelf kan de rechter verklaren dat hij het wettelijk voorschrift onverbindend acht. Het wetsvoorstel introduceert voorts een aanvullende algemene beperkingsclausule, waarin inhoudelijke vereisten zijn opgenomen voor de beperking van grondrechten. Het doel van het wetsvoorstel is om de rechtsbescherming van burgers te versterken en een grondwettelijke cultuur te bevorderen. 

De Raad heeft met waardering kennisgenomen van het voornemen om de gedeeltelijke opheffing van het toetsingsverbod van artikel 120 van de Grondwet ter hand te nemen. De Raad pleit al jaren voor (een gedeeltelijke) opheffing van het toetsingsverbod en met dit wetsvoorstel wordt een belangrijke, concrete stap gezet om dit te realiseren. De Raad spreekt de hoop uit dat het wetsvoorstel met voortvarendheid wordt behandeld. In het licht hiervan kan de Raad zich vinden in de keuze om dit Wetsvoorstel separaat in te dienen van een eventueel grondwetsvoorstel tot oprichting van een grondwettelijk hof en in de keuze om het aantal grondrechten waaraan getoetst kan worden te beperken tot de grondrechten die kunnen rekenen op het breedste draagvlak. Zo wordt een spoedige invoering van constitutionele toetsing door de rechter niet belast met voorstellen waarvoor op dit moment mogelijk een minder breed draagvlak bestaat.

Ten aanzien van de in het wetsvoorstel voorgestelde contouren voor rechterlijke constitutionele toetsing constateert de Raad dat die overeenkomen met de geadviseerde contouren in de Zienswijze van de Raad voor de rechtspraak van 25 april jl. Al met al kan de Raad zich goed vinden in de in het wetsvoorstel uiteengezette contouren, en spreekt hij daarvoor zijn waardering uit. Wel vraagt de Raad om verduidelijking van een aantal punten in de toelichting. In het bijzonder vraagt de Raad om daarin aandacht te besteden aan de hoedanigheid van partijen in zaken aangaande mogelijke strijd van een wettelijk voorschrift met de Grondwet. Ook acht de Raad verduidelijking van de reikwijdte van de voorgestelde ambtshalve toetsing door de rechter wenselijk, in het bijzonder in relatie tot de algemene uitgangspunten voor de rolverdeling tussen partijen en de rechter in civiele procedures zoals neergelegd in artikel 24 en 25 van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering. Ook wijst de Raad op de potentieel aanzienlijke, maar op dit moment moeilijk te kwantificeren, werklastgevolgen voor de gerechten. 

• 2025/46 Advies Implementatiewet ter voorkoming van witwassen en terrorismefinanciering (pdf, 169,1 KB)

• 2025/45 Advies wijziging van de Tijdelijke wet bestuurlijke maatregelen terrorismebestrijding (pdf, 181,1 KB)

Naar het oordeel van het kabinet heeft de Tijdelijke wet bestuurlijke maatregelen terrorismebestrijding (Twbmt) een kleine maar belangrijke plaats verworven binnen het wettelijk instrumentarium om terrorisme te bestrijden en is het, onder meer gezien de aanhoudende substantiële terroristische dreiging, ook op langere termijn noodzakelijk om de vrijheidsbeperkende maatregelen uit de Twbmt beschikbaar te hebben. In het wetsvoorstel wordt daarom voorgesteld de tijdelijke wet op dit punt permanent te maken. De maatregelen genoemd in artikel 6 van de Twbmt (aanvraag voor subsidie, vergunning, ontheffing of erkenning afwijzen of een in dat verband genomen besluit intrekken) komen met dit wetsvoorstel te vervallen. Het kabinet heeft daartoe besloten omdat deze maatregel sinds de invoering van de Twbmt geen enkele keer is ingezet en organisaties in het veiligheidsdomein er geen meerwaarde in zien.
Het wetsvoorstel geeft de Raad voor de rechtspraak geen aanleiding tot het maken van inhoudelijke opmerkingen.

• 2025/44 Advies wetsvoorstel strafbaarstelling verheerlijken van terrorisme en openbare steunbetuiging aan terroristische organisaties (pdf, 253,8 KB)
  

• 2025/43 Advies Uitvoeringswet elektronisch bewijsmateriaal (pdf, 231,6 KB)

• 2025/42 Advies Uitvoeringswet verordening transparantie en gerichte politieke reclame (30 juli 2025) (pdf, 186,7 KB)
  

Het wetsvoorstel strekt tot uitvoering van de (EU) verordening betreffende transparantie en gerichte politieke reclame. Met de verordening worden regels gesteld om de ontwikkelingen op het gebied van transparantie bij politieke reclame te reguleren. De verordening beoogt de integriteit van het democratische proces te beschermen door te zorgen voor meer transparantie en verantwoording rond politieke reclames. Ter uitvoering van de verordening worden de Autoriteit Persoonsgegevens (hierna: AP) en het Commissariaat voor de Media (hierna: CvdM) bevoegd om in het kader van de handhaving een last onder bestuursdwang, een last onder dwangsom of een bestuurlijke boete op te leggen.

In het wetsvoorstel is bepaald dat tegen besluiten van de CvdM in het kader van dit wetsvoorstel beroep in eerste aanleg bij de rechtbank Rotterdam kan worden ingesteld en hoger beroep bij het College van Beroep voor het bedrijfsleven (hierna: CBb). Tegen een besluit van de AP geldt de reguliere rechtsbescherming, te weten beroep in eerste aanleg bij de rechtbanken en hoger beroep bij de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State.

De Raad vindt de motivering in de toelichting bij het wetsvoorstel om tegen besluiten van het CvdM (hoger) beroep bij de rechtbank Rotterdam en het CBb  in te stellen, niet toereikend. De Raad ziet onvoldoende raakvlakken met de competentiesfeer van het CBb. De Raad ziet ook geen noodzaak om de rechtsmacht in eerste aanleg te concentreren bij één rechtbank. De Raad adviseert daarom het wetsvoorstel zo aan te passen dat de reguliere bestuursrechtelijke rechtsbescherming op deze besluiten van toepassing is. 

• 2025/41 Advies het wetsvoorstel Uitvoeringswet sancties F-gassenverordening en Verordening ozonlaagafbrekende stoffen (pdf, 163,6 KB)

Het wetsvoorstel strekt tot uitvoering van twee EU-verordeningen die tot doel hebben het milieu te beschermen door de uitstoot van gefluoreerde broeikasgassen (F-gassen) respectievelijk ozonlaagafbrekende stoffen (DAS) te verminderen.

De Raad merkt op dat een nieuwe bevoegdheid in het bestuursrecht wordt geïntroduceerd: de verbeurdverklaring (in het strafrecht een bijkomende straf die door de rechter wordt opgelegd). In de tekst van de wet worden verder geen gronden en voorwaarden geformuleerd voor de toepassing van deze bevoegdheid. Ook de Memorie van Toelichting bevat geen nadere verduidelijking of normering. De Raad adviseert hier alsnog in te voorzien.

• 2025/40 Advies wetsvoorstel verordening overdracht strafvervolging (pdf, 237,8 KB)
  

Het Wetsvoorstel beoogt de uitvoering van de verordening tot overdracht van strafvervolging (EU) 2024/3011 (‘OSvo’). Met deze verordening is beoogd bij te dragen aan een effectieve overdracht van strafvervolging tussen de lidstaten van de Europese Unie en de rechtsbescherming voor de verdachte en het slachtoffer te verbeteren. De verordening is per 1 februari 2027 van toepassing op verzoeken tot overdracht en overname van strafvervolging tussen de lidstaten. Met dit Wetsvoorstel wordt een nieuwe Titel (Titel 10) in het Vijfde Boek (Internationale en Europese strafrechtelijke samenwerking) van het Wetboek van Strafvordering geïntroduceerd. Daarnaast wordt artikel 8b van het Wetboek van Strafrecht aangevuld om te voorzien in de door artikel 3 van de verordening voorgeschreven rechtsmacht.
De Raad stelt vragen en maakt opmerkingen ter verduidelijking.

• 2025/39 Advies Wet uitwerking burgerschapsopdracht (pdf, 205,1 KB)
  

Het wetsvoorstel beoogt de doeltreffendheid van burgerschapsonderwijs te verbeteren door instellingen een expliciete wettelijke opdracht te geven om niet alleen burgerschapsonderwijs te verzorgen, maar ook een instellingscultuur te bevorderen die in overeenstemming is met basiswaarden van de democratische rechtsstaat. Dit voorkomt dat burgerschapsonderwijs vrijblijvend blijft en zorgt voor een structurele verbetering. De Inspectie van het Onderwijs fungeert als toezichthouder op de naleving van de burgerschapsopdracht. In gevallen waarin de inspectie handhavend zou moeten optreden omdat de instelling de in de wet gestelde eisen niet naleeft, kan de instelling het handhavingsbesluit voorleggen aan de bestuursrechter.
De Raad onderschrijft het belang van het aanbieden van burgerschapsonderwijs en spreekt zijn waardering uit voor de totstandkoming van wetgeving waarin generieke kwalificatie-eisen aan burgerschapsonderwijs worden gesteld. Door zulke generieke kwalificatie-eisen voor het burgerschapsonderwijs in wetgeving te verankeren, wordt het voor zowel docenten als studenten duidelijk(er) wat van hen verwacht kan worden. De Raad constateert dat het van belang is dat jongeren leren dat eerlijke, onafhankelijke en onpartijdige rechtspraak een noodzakelijke voorwaarde is voor een democratische rechtsstaat. De rol van de rechtspraak in een democratische rechtsstaat wordt echter in het wetsvoorstel gemist. De Raad vraagt om in het wetsvoorstel nadrukkelijk aandacht te besteden aan de rol van de rechtspraak in een democratische rechtsstaat. De Raad constateert voorts dat voor betekenisvol burgerschapsonderwijs het essentieel is om de koppeling te maken met de eigen leefwereld van de studenten. Het wetsvoorstel maakt echter onvoldoende concreet hoe deze vertaling naar de eigen leefwereld wordt gerealiseerd. Geadviseerd wordt om hieraan aandacht te besteden in het wetsvoorstel.

• 2025/38 Advies m.b.t. wetsvoorstel op de Defensiegereedheid (pdf, 239,9 KB)
  

Het voorliggende Wetsvoorstel geeft uitvoering aan de Defensienota 2024 en aan het regeerakkoord, waarin is aangekondigd dat het kabinet inzet op wetgeving die voorziet in het wegnemen van knelpunten voor de verhoogde gereedstelling van de krijgsmacht. Daarnaast is dit wetsvoorstel een belangrijke stap in het bereiken van een weerbare maatschappij, zoals beschreven in de kamerbrief van 6 december 2024 (“Weerbaarheid tegen militaire en hybride dreigingen”) van de Minister van Justitie en Veiligheid, de Minister van Defensie en de Staatssecretaris van Defensie.

Het Wetsvoorstel beoogt een stelselmatige gereedheid te verzekeren van het militair vermogen van de krijgsmacht in de operationele omgeving. Het gereedstellen van de krijgsmacht vereist het verrichten van activiteiten die nodig zijn voor het bereiken van een staat van gereedheid die in overeenstemming is met de inzetbaarheidsdoelstellingen voor de krijgsmacht De minister van Defensie is verantwoordelijk voor de gereedheid van de krijgsmacht. Zonder de Wet op de Defensiegereedheid zal de minister onvoldoende in staat zijn deze verantwoordelijkheid adequaat te kunnen invullen. Daarom is deze wet noodzakelijk en urgent. Tegelijkertijd is dit wetsvoorstel niet voor Defensie alleen en is het ook niet van Defensie alleen.

Activiteiten van de defensieorganisatie die nu op grond van wet- en regelgeving niet of onvoldoende kunnen worden uitgevoerd, kunnen dat onder de Wodg wel. Dat is belangrijk omdat deze activiteiten voorwaardelijk zijn voor het bereiken van personele gereedheid, materiële gereedheid en geoefendheid, of essentieel zijn voor de informatiegereedheid en voor het bewaken en beveiligen van de netwerk- en informatiesystemen van de defensieonderdelen, militaire objecten en het defensiepersoneel. De Wodg maakt dit mogelijk, onder andere door sommige complexe procedures te vereenvoudigen of lange procedures in te korten of bijvoorbeeld het verwerken van persoonsgegevens in specifieke gevallen mogelijk te maken.

Onder het vereenvoudigen/verkorten van procedures wordt meer specifiek verstaan:
Het in dit Wetsvoorstel opgenomen voornemen om rechtspraak in één in plaats van twee feitelijke instanties tegen de in dit Wetsvoorstel bedoelde besluiten in te voeren.
Tegen besluiten op grond van het Wetsvoorstel staat rechtsreeks (in eerste en laatste aanleg) beroep bij de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State open.
Waar geen bestuursrechtelijke rechtsingang open staat, is de burgerlijke rechter - als restrechter - bevoegd.

De Raad constateert dat het Wetsvoorstel een uitgebreide motivering bevat ter onderbouwing van de gestelde noodzaak om af te wijken van rechtspraak in twee feitelijke instanties. De Raad meent dat het een lastige afweging is tussen de rechtsbescherming en de benodigde snelheid in de besluitvorming zoals opgenomen in het Wetsvoorstel. Dit geldt te meer nu zich inperkingen dan wel inbreuken op grondrechten kunnen voordoen. Gelet op de huidige bijzondere en zorgelijke geopolitieke situatie heeft de Raad in dit geval begrip voor de keuze van de minister om de balans ten voordele van het zwaarwegende belang van de nationale veiligheid en de benodigde snelheid in de besluitvorming te laten uitvallen.
De Raad voor de rechtspraak geeft in overweging om de Wetsvoorstel op de in dit advies genoemde onderdelen te verduidelijken en/of aan te passen. Verder adviseert de Raad voor de rechtspraak dat het ministerie terughoudendheid betracht bij een eventuele inperking van grondrechten van burgers.

• 2025/37 Advies wetsvoorstel screening kennisveiligheid (pdf, 199,3 KB)
  

Met het Wetsvoorstel wordt een wettelijke screeningsplicht voor onderzoekers en studenten ingevoerd om ongewenste kennis- en technologieoverdracht tegen te gaan. Daar waar de risico’s voor de nationale veiligheid het grootst zijn, wordt een preventieve screening geïntroduceerd voor individuele onderzoekers en studenten die aan Nederlandse kennisinstellingen toegang kunnen krijgen tot sensitieve technologie. Voorgesteld wordt om tegen het screeningsbesluit beroep in eerste en enige aanleg open te stellen bij de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State.

De Raad merkt op dat hij als uitgangspunt rechtspraak in twee feitelijke instanties hanteert. Rechtspraak in twee feitelijke instanties is een belangrijk onderdeel van ‘the rule of law’. De afweging tussen de behoefte om op korte termijn rechtszekerheid te hebben over (bepaalde) besluiten van bestuursorganen en versobering van de rechtsbescherming dient zorgvuldig gemaakt te worden. De Raad vindt dat op korte termijn in overleg met de Rechtspraak een toetsingskader rechtsbescherming tot stand gebracht moet worden. Bij gebrek aan voornoemd toetsingskader beoordeelt de Raad of er in het Wetsvoorstel een deugdelijke motivering wordt gegeven betreffende het voornemen om rechtspraak in één in plaats van twee feitelijke instanties tegen screeningsbesluiten in te voeren. In dit uitzonderlijke geval onderkent de Raad het belang dat de betreffende screeningsplichtigen hebben om binnen korte termijn een definitief oordeel over hun beroep te willen ontvangen en kan zich daarom in de context van dit Wetsvoorstel vinden in de door de wetgever gemaakte keuze om de rechtsbescherming te versoberen.

• 2025/36 Advies Energieregeling (pdf, 172,7 KB)
  

De Energieregeling is een ministeriële regeling onder de Energiewet en het Energiebesluit. Zowel de Energiewet als het Energiebesluit bevatten een groot aantal delegatiegrondslagen voor het uitwerken van nadere voorschriften op het niveau van een ministeriële regeling. Het grootste deel van de nadere voorschriften is uitgewerkt in de Energieregeling.
De Raad heeft blanco geadviseerd.

• 2025/35 Reactie op amendementen bij Asielnoodmaatregelenwet en Tweestatusstelsel  (pdf, 245,2 KB)
  

• 2025/34 Aanvullend advies wetsvoorstel personeelsbehoud bij crisis (pdf, 194,6 KB)
  

De Raad heeft op 25 juli 2024 advies (pdf, 346,2 KB) uitgebracht over het wetsvoorstel Personeelsbehoud bij crisis. Het wetsvoorstel biedt enkele instrumenten die de werkgever onder voorwaarden kan inzetten bij een crisis. Na ontvangt van adviezen onder meer uit de internetconsultatie heeft u het indertijd ter advisering aangeboden wetsvoorstel aangepast. Een van de aanpassingen betreft de rechtsbescherming. Wanneer de werkgever het niet eens is met de vaststelling van UWV betreffende de initiële aanvraag, heeft de werkgever met de voorgestelde wijziging de mogelijkheid om rechtstreeks beroep in te stellen bij de bestuursrechter.

De Raad onderschrijft in dit bijzondere geval de wijziging van het wetsvoorstel waardoor de werkgever de bezwaarfase kan overslaan en rechtstreeks beroep kan instellen bij de rechtbank. Daarbij benadrukt de Raad dat het hier gaat om uitzonderlijke regelgeving die alleen in crisissituaties geldt waarin snelheid van groot belang is. 

• 2025/33 Advies Implementatiewet herziene richtlijn consumentenkrediet (pdf, 194,8 KB)
  

Dit Wetsvoorstel strekt tot implementatie van de herziene richtlijn consumentenkrediet (hierna: de Richtlijn). Net als Richtlijn 2008/48/EG (hierna: CCDI (Consumer Credit Directive I)) streeft de Richtlijn het bevorderen van de totstandkoming van een interne markt voor krediet na en het waarborgen van een hoog niveau van consumentenbescherming. Net als bij de CCDI, is volledige harmonisatie het uitgangspunt van de Richtlijn om te waarborgen dat alle consumenten in de Europese Unie een hoog en gelijkwaardig niveau van bescherming kunnen genieten.

De Richtlijn breidt het toepassingsgebied uit door de in de CCDI opgenomen ondergrens te laten vervallen. De CCDI was niet van toepassing op consumentenkredietovereenkomsten met een totaal kredietbedrag van minder dan €200 of meer dan €75.000. De bovengrens wordt verhoogd naar €100.000. De uitzonderingen voor (i) huur- of leasingovereenkomsten met een optie tot koop, (ii) kredietovereenkomsten die in de vorm van een geoorloofde debetstand op een rekening worden verleend en die binnen een maand moeten worden afgelost, (iii) kredietovereenkomsten waarover geen rente of andere kosten moeten worden betaald en (iv) kredietovereenkomsten waarbij het krediet binnen drie maanden moet worden terugbetaald en waarvoor slechts onbeduidende kosten worden gerekend, vervallen en vallen nu ook onder het bereik van de Richtlijn.
De Richtlijn schrijft voor kredietgevers en kredietbemiddelaars een vergunningplicht of registratieplicht voor.

De Richtlijn scherpt de eisen aan die gelden voor de inhoud en de wijze waarop precontractuele informatie verstrekt dient te worden en brengt deze in lijn met gedragsinzichten.

Daarnaast verbiedt de Richtlijn a) de verkoop door aanbieders van kredietovereenkomsten en b) het aanbieden door aanbieders van kredietovereenkomsten als onderdeel van een pakket met andere financiële producten of diensten, waarbij de kredietovereenkomst niet afzonderlijk wordt aangeboden.

Verder verbiedt de Richtlijn het ongevraagd verlenen van krediet en het stilzwijgen van de consument als aanvaarding van een kredietaanbod te laten gelden. Dat betekent dat de consument uitdrukkelijk het kredietaanbod dient te aanvaarden.

In de Richtlijn wordt de verplichte kredietwaardigheidstoets uitgebreid. De toets moet in het belang van de consument worden uitgevoerd om onverantwoordelijke leningspraktijken en overkreditering te voorkomen.

De Richtlijn bepaalt verder dat kredietgevers en kredietbemiddelaars in de activiteiten rondom de kredietverlening de rechten en belangen van consumenten in acht dienen te nemen en onder andere op eerlijke, redelijke, transparante en professionele wijze dienen te handelen.

Tot slot schrijft de Richtlijn voor dat lidstaten maatregelen nemen op het gebied van financiële educatie om het op verantwoordelijke wijze lenen van geld en het beheren van schulden te stimuleren.

De Raad voor de rechtspraak heeft geen zwaarwegende bezwaren tegen het Wetsvoorstel, maar geeft in overweging om het Wetsvoorstel op de in dit advies genoemde onderdelen te verduidelijken en/of aan te passen

• 2025/32 Advies wetsvoorstel bescherming vermogen in het familierecht (pdf, 311,4 KB)

Dit Wetsvoorstel heeft tot doel verbeteringen aan te brengen op een aantal financiële terreinen in het familierecht. 

Dit Wetsvoorstel bevat in de eerste plaats bepalingen die de vermogensrechtelijke positie van (minderjarige) kinderen beter beschermen. Over een minderjarige wordt gezag uitgeoefend door een ouder of voogd. Onder de uitoefening van dit gezag valt ook het voeren van bewind over het vermogen van de minderjarige. Minderjarigen bevinden zich hierdoor in een afhankelijke positie die vraagt om extra waarborgen. Daarnaast zijn enkele andere verbeteringen van financiële aard op familierechtelijk terrein opgenomen.

Het Wetsvoorstel bevat in hoofdlijnen de navolgende elementen:

1. In het erfrecht wordt het opstellen en indienen van een beschrijving van het gehele vermogen van een minderjarige verplicht in het geval van een erfrechtelijke verkrijging door de minderjarige. Buiten het erfrecht kan door de kantonrechter een beschrijving van het vermogen worden verlangd als dit in het belang van de minderjarige noodzakelijk wordt geacht.
2. In het geval van een erfrechtelijke verkrijging door een minderjarige dient het verkregen bedrag op een bankrekening met BEM-clausule te worden gestort.
3. Wanneer vermogen van een ouder of voogd onder bewind wordt gesteld, wordt door de kantonrechter steeds beoordeeld of ook met betrekking tot het bewind over het vermogen van het minderjarige kind een voorziening moet worden getroffen.
4. De regeling inzake het ouderlijk vruchtgenot, op grond waarvan ouders inkomsten uit vermogen van een minderjarige vrij kunnen besteden, wordt geschrapt.
5. Ouders kunnen alleen na machtiging door de kantonrechter vermogen of inkomsten uit het vermogen van de minderjarige besteden aan de kosten van de verzorging en opvoeding van de minderjarige en de kosten van de gezinshuishouding.
6. De uitzonderingen op de aanspraak van een kind tot de leeftijd van 21 jaar op een geldbedrag voor levensonderhoud jegens de erfgenamen van een overleden ouder (de som ineens) worden geschrapt en de som ineens wordt gestort op een bankrekening met BEM-clausule.
7. Twee vervaltermijnen in het erfrecht worden voor minderjarigen en jongmeerderjarigen verlengd.
8. De onderhoudsplicht voor stiefouders wordt afgeschaft.
9. Er komt een wettelijke grondslag voor het maken van berekeningen van kinder- en partneralimentatie door het Landelijk Bureau Inning Onderhoudsbijdragen (hierna: het 'LBIO').
10. Voor rechtsvorderingen tussen echtgenoten en geregistreerde partners die voortvloeien uit het huwelijksvermogensrecht wordt een verjaringstermijn van vijf jaar in de wet opgenomen. De verlenging van de verjaringstermijn voor deze en andere rechtsvorderingen tussen echtgenoten en geregistreerde partners wordt gesteld op drie jaar na het eindigen van het huwelijk of geregistreerde partnerschap.

De Raad voor de rechtspraak onderkent het belang van het Wetsvoorstel. Het Wetsvoorstel stuit in zijn huidige vorm echter op een aantal bezwaren. De Raad vraagt u daarom om het Wetsvoorstel op de in dit advies genoemde onderdelen te verduidelijken en/of aan te passen.

• 2025/31 Reactie op amendementen bij wetsvoorstel Versterking regie Volkshuisvesting (pdf, 242,4 KB)
  

• 2025/30 Advies Boete- en Maatregelenbesluit sociale zekerheidswetten (pdf, 185,4 KB)
  

Het boetebesluit

In het Ontwerpboetebesluit wordt onder meer voorgesteld om de boetehoogte te koppelen aan twee categorieën: een percentage van 5 procent van het benadelingsbedrag voor 'normale' overtredingen en 15 procent van het benadelingsbedrag voor de strafverzwarende overtredingen. De voorgestelde recidiveregeling is facultatief. In geval van recidive beoordeelt het bestuursorgaan aan de hand van het afwegingskader of een verhoogde boete wegens recidive passend is. Wanneer er geen sprake is van een benadelingsbedrag bij een overtreding van de inlichtingenplicht, zal het bestuursorgaan, aldus te Nota van Toelichting, in het algemeen een waarschuwing geven. Er kunnen zich echter situaties voordoen waarin de verwijtbaarheid van de betrokkene dusdanig is, dat een bestuursorgaan toch een boete wil opleggen. Voor die gevallen wordt met het Ontwerpboetebesluit voorzien in een boete bij normale overtredingen van € 50,- en bij strafverzwarende overtredingen van € 150,-.

Verder is in het Ontwerpboetebesluit geregeld dat het UWV in beginsel een waarschuwing oplegt wanneer een ziek- of herstelmelding van een werkgever minder dan zeven dagen te laat is gedaan. Ook is het hoogste boetebedrag binnen de werkgeversboetes in de Ziektewet verhoogd. Dit gezien de ernst van de aard van de overtreding en mede gezien het feit dat de werkgeversboetes in de Ziektewet lange tijd niet zijn verhoogd.

Het maatregelenbesluit

In de wet Handhaving sociale zekerheid wordt bepaald dat de maatregel die volgt op overtreding van de verplichtingen die waren opgenomen in de vierde categorie, waar dat nog niet het geval was, zijn opgenomen in de desbetreffende materiewetten. Daarmee komt de vierde maatregelcategorie in het Ontwerpmaatregelenbesluit te vervallen. Ook de vijfde maatregelcategorie is vervallen. Het herstelkarakter dat centraal staat in het maatregelenregime past, aldus de Nota van Toelichting, niet meer bij de ernstige misdragingen die in de vijfde categorie zijn geplaatst. De reactie op de overtreding van de betreffende verplichting (het zich onthouden van ernstige misdragingen jegens ambtenaren) is verplaatst naar de materiewetten.

De Ontwerpbesluiten geven de Raad voor de rechtspraak geen aanleiding tot het maken van inhoudelijke opmerkingen.

• 2025/29 Advies Uitvoeringswet verordening cyberweerbaarheid (pdf, 198,1 KB)

De concept Uitvoeringswet strekt tot uitvoering van de Verordening cyberweerbaarheid (hierna: de 'Verordening'). De Verordening regelt dat producten met digitale elementen aan cybersecurityvereisten moeten voldoen voordat ze mogen worden aangeboden op de interne markt. Fabrikanten moeten daarnaast zorgen dat gedurende de gehele levensduur van het product veiligheidsupdates worden aangeboden om kwetsbaarheden in het product aan te pakken. Ook is er een meldplicht voor incidenten en actief misbruikte kwetsbaarheden. Dit moet leiden tot een veiligere Europese digitale interne markt en samenleving waar onveilige producten van de markt kunnen worden geweerd en gehaald. 
In artikel 5.1 van het Wetsvoorstel is bepaald dat beroepen in eerste aanleg tegen besluiten die zijn genomen op grond van de Verordening cyberweerbaarheid en dit wetsvoorstel worden geconcentreerd bij de rechtbank Rotterdam en in hoger beroep bij het College van Beroep voor het bedrijfsleven.

De Raad kan zich vinden in concentratie van de betreffende zaken bij de rechtbank Rotterdam. Verder vraagt de Raad aandacht voor de mogelijke gevolgen van de samenloop van Europese regelgeving op soortgelijk terrein. 

• 2025/28 Advies m.b.t. het wetsvoorstel Implementatiewet richtlijn herziening productaansprakelijkheid (pdf, 182,4 KB)
  

Dit Wetsvoorstel strekt tot implementatie van de Richtlijn herziening productaansprakelijkheid (hierna: de 'Richtlijn'). Dit Wetsvoorstel bevat wijzigingen van de Boeken 6 en 7 van het Burgerlijk Wetboek (BW) en de Overgangswet nieuw Burgerlijk Wetboek. Het voorstel bevat uitsluitend regels die noodzakelijk zijn voor de implementatie. Daarbij is gekozen voor de implementatiewijze die de minste lasten oplegt aan het bedrijfsleven.

De Richtlijn heeft als doel bij te dragen aan een goede werking van de interne markt, onvervalste mededinging en een hoger niveau van consumentenbescherming.   

De Richtlijn doet geen afbreuk aan de rechten die een benadeelde ontleent aan nationale regels over contractuele of buitencontractuele aansprakelijkheid op andere gronden dan het gebrek van een product.
De herziening van de huidige Richtlijn heeft als doel de uitrol en invoering van nieuwe technologieën, waaronder AI, aan te moedigen. Tegelijkertijd moet de herziening ervoor zorgen dat consumenten en andere natuurlijke personen hetzelfde hoge niveau van bescherming genieten, ongeacht de betrokken technologie.

De Richtlijn bevat een aantal aanpassingen met het oog op nieuwe digitale technologieën. 
Daarnaast voorziet de Richtlijn in een uitbreiding van de kring van aansprakelijke personen.
Verder voorziet de Richtlijn in bepalingen om het voor benadeelden, met name in complexe zaken, makkelijker te maken om bewijs te leveren van het gebrek van het product en het oorzakelijk verband tussen het gebrek en de schade.
Tot slot bevat de Richtlijn een aantal aanpassingen met het oog op de circulaire economie.

Het Wetsvoorstel geeft de Raad voor de rechtspraak geen aanleiding tot het maken van inhoudelijke opmerkingen. 

• 2025/27 Advies m.b.t. het conceptwetsvoorstel implementatie Richtlijn loontransparantie mannen en vrouwen (pdf, 292,2 KB)

Dit Wetsvoorstel strekt tot de implementatie van de Richtlijn (EU) 2023/970 (hierna: 'de Richtlijn').

De Richtlijn heeft tot doel gelijke beloning voor mannen en vrouwen te bevorderen door de invoering van loontransparantiemaatregelen. Er bestaat nog steeds een loonkloof tussen mannen en vrouwen. Bindende maatregelen zijn nodig om de loonkloof te dichten, omdat het beleid op basis van vrijwilligheid onvoldoende tot daling van loonverschillen heeft geleid. De Richtlijn adresseert onder andere het gebrek aan transparantie van salarissen.
De Richtlijn bevat minimumvoorschriften om de toepassing van het beginsel van gelijke beloning met maatregelen voor loontransparantie en handhavingsmechanismen te versterken.
Daarnaast zijn in dit Wetsvoorstel waarborgen opgenomen, zodat de implementatie van de Richtlijn niet leidt tot een onnodige verhoging van de administratieve lasten voor werkgevers.

De volgende loontransparantiemaatregelen uit de Richtlijn worden in de Wet gelijke behandeling van mannen en vrouwen (hierna: Wgbmv) geïmplementeerd:

- de verplichting tot het waarborgen van gelijk loon voor werk van gelijke waarde;

- transparantieverplichtingen met betrekking tot loon;

- een rapportageverplichting en de verplichte beloningsevaluatie met betrekking tot beloningsverschillen;

- maatregelen gericht op rechtsbescherming;

en

- maatregelen gericht op toezicht, sanctionering en monitoring.

Voor het niet naleven van een aantal niet-individuele verplichtingen, die de groep werknemers of de organisatie als geheel raken, is de mogelijkheid opgenomen tot het opleggen van een last onder dwangsom of een bestuurlijke boete. De Arbeidsinspectie wordt bevoegd om toezicht te houden op de naleving van de nieuwe verplichtingen die met onderhavig Wetsvoorstel aan de Wgbmv worden toegevoegd. Daarnaast geldt voor enkele nieuwe verplichtingen dat het niet naleven ervan wordt aangemerkt als een bestuursrechtelijke overtreding.

Ten aanzien van de besluiten die het Wetsvoorstel genereert, geldt de reguliere bestuursrechtelijke rechtsbescherming van beroep bij de rechtbank en hoger beroep bij de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State.

De Raad voor de rechtspraak heeft geen zwaarwegende bezwaren tegen het Wetsvoorstel, maar geeft in overweging om het Wetsvoorstel op de in dit advies genoemde onderdelen te verduidelijken en/of aan te passen.

• 2025/26 Advies wetsvoorstel evaluatiewet Wvggz en Wzd (pdf, 323,7 KB)
  

Met het wetsvoorstel worden wijzigingen voorgesteld in de Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg (Wvggz) en de Wet zorg en Dwang (Wzd). Hiermee wordt beoogd de rechtsbescherming van betrokkenen en cliënten centraal te zetten en tegelijkertijd een betere uitvoerbaarheid van de wetten te realiseren. Ook worden voorstellen gedaan om de samenloop tussen de Wvggz de Wzd en de Wet forensische zorg (Wfz) te verbeteren, zodat mensen op de best passende plek zorg kunnen krijgen.

De Raad is in grote lijnen positief over het wetsvoorstel. Zo verbeteren de voorgestelde wijzigingen de harmonie tussen de verschillende wetten. Hierdoor wordt het in de praktijk makkelijker om tussen de twee wetten te schakelen, waarmee gehoor wordt gegeven aan een belangrijke behoefte uit het veld. Ook zijn er stappen gezet om de administratieve last te verminderen. Verder draagt het wetsvoorstel bij aan het zoveel als mogelijk aansluiten bij de zelfbeschikking van de betrokkene.

De Raad ziet echter ook ruimte voor verbetering in het huidige wetsvoorstel. Zo geven een aantal voorgestelde wijzigingen aanleiding tot vragen over de concrete toepassing in de praktijk. Er zijn daarnaast nog altijd verschillen tussen de wetten die niet altijd even goed te verklaren zijn. Bepalingen die wél in de Wvggz te vinden zijn, ontbreken in de Wzd. De Raad adviseert de wetgever om de gemaakte keuzes hierin te herzien. Tevens hecht de Raad te benadrukken dat het toetsen van de wils(on)bekwaamheid buiten het domein van de rechter ligt. Tot slot stelt de Raad vraagtekens bij de gesloten behandeling van de rechterlijke machtiging en zorgmachtiging in de strafprocedure. Het openbare karakter van de strafzitting en de samenhang tussen straf en zorg verzetten zich hiertegen.

• 2025/25 Advies initiatiefwetsvoorstel slimmer straffen (pdf, 335,5 KB)
  

Met dit Wetsvoorstel wordt beoogd elektronische detentie als zelfstandige hoofdstraf in het Wetboek van Strafrecht te introduceren. Daarnaast wordt voorgesteld de maximale duur van de taakstraf te verhogen en de mogelijkheid te bieden om in de fase van tenuitvoerlegging aan de taakstraf gedeeltelijk een andere invulling te geven dan (uitsluitend) onbetaalde arbeid. 

De Raad juicht de introductie van elektronische detentie als hoofdstraf toe. De mogelijkheid tot het opleggen van elektronische detentie stelt de rechter nog beter in staat om maatwerk te leveren. Het is een mooi alternatief voor de korte gevangenisstraf. Zo wordt detentieschade zoveel mogelijk voorkomen en het risico op recidive verlaagd. Het zou ook de druk op de celcapaciteit kunnen verminderen. De Raad maakt enkele opmerkingen betreffende de vormgeving van elektronische detentie. Over het verhogen van de maximale duur van de taakstraf is de Raad positief. Over de gedeeltelijk andere invulling van de taakstraf worden vragen gesteld.

• 2025/24 Advies wetsvoorstel aanvullende tegemoetkoming leenstelsel (pdf, 200,3 KB)

Het wetsvoorstel voorziet in een aanvullende tegemoetkoming aan (oud-)studenten die onder het leenstelsel hebben gestudeerd. De aanvullende tegemoetkoming wordt gegeven bovenop de eerdere tegemoetkoming uit de “Wet herinvoering basisbeurs hoger onderwijs" omdat de regering de hoogte van die tegemoetkoming te laag vindt[1]. Bij de vormgeving van de aanvullende tegemoetkoming sluit de regering aan bij de vormgeving van de eerdere tegemoetkoming. Verder wordt in het wetsvoorstel de doelgroep verruimd met een beperkt aantal nieuwe groepen (oud-)studenten. Deze nieuwe groepen (oud-)studenten komen in aanmerking voor zowel de eerdere tegemoetkoming als de aanvullende tegemoetkoming.
Tegen besluiten inzake dit wetsvoorstel staat beroep open bij de rechtbank. Hoger beroep kan worden ingesteld bij de Centrale Raad van Beroep. Het wetsvoorstel brengt geen wijziging aan in de rechtsbescherming.

Het wetsvoorstel geeft de Raad geen aanleiding tot het maken van inhoudelijke opmerkingen en leidt tot een (beperkte) verhoging van de werklast.

het wetsvoorstel herinvoering basisbeurs (pdf, 225 KB)

• 2025/23 Advies wijziging Regeling tijdelijk verlaten van de inrichting (pdf, 214,1 KB)
  

De Raad heeft zich eerder kritisch uitgelaten over noodmaatregelen die er toe leiden dat rechterlijke uitspraken niet geheel ten uitvoer worden gelegd, zowel in de media als in advisering (pdf, 223,1 KB).

De principiële bezwaren worden hier herhaald. Ook worden opmerkingen gemaakt over de vormgeving van de procedure en wordt gewezen op alternatieve oplossingen. 

• 2025/22 Advies m.b.t. het conceptwetsvoorstel Wijziging van Boek 7 van het Burgerlijk Wetboek in verband met het beperken van de compensatieregeling transitievergoeding bij ontslag wegens LAO tot kleine werkgevers (pdf, 230 KB)
  

Dit Wetsvoorstel strekt ertoe om de wettelijke compensatieregeling voor een transitievergoeding bij beëindiging van de arbeidsovereenkomst na langdurige arbeidsongeschiktheid (hierna: Compensatieregeling LAO) te beperken tot kleine werkgevers.

Met de invoering van de Wet werk en zekerheid (Wwz) per 1 juli 2015 is de werkgever op grond van artikel 7:673 van het Burgerlijk Wetboek (BW) een transitievergoeding aan de werknemer
verschuldigd als de arbeidsovereenkomst op initiatief van de werkgever wordt opgezegd, ontbonden, of een tijdelijke arbeidsovereenkomst op zijn initiatief niet wordt verlengd. De werkgever is deze vergoeding ook verschuldigd als de arbeidsovereenkomst wordt beëindigd wegens langdurige arbeidsongeschiktheid.

Het verschuldigd zijn van een transitievergoeding na ontslag wegens langdurige arbeidsongeschiktheid werd door werkgevers als onrechtvaardig ervaren, omdat de werkgever voorafgaand daaraan (veelal) gedurende twee jaar het loon tijdens ziekte heeft betaald en kosten heeft gemaakt gericht op de re-integratie van de werknemer in zijn bedrijf of bij een andere werkgever.

Naar aanleiding van deze door werkgevers geuite bezwaren is de Compensatieregeling LAO per 1 april 2020 in werking getreden. Vanaf dat moment worden werkgevers (onder voorwaarden) gecompenseerd voor de kosten van een bij ontslag wegens langdurige arbeidsongeschiktheid betaalde transitievergoeding.

Met het voorstel om de Compensatieregeling LAO tot kleine werkgevers te beperken wordt beoogd een bijdrage te leveren aan houdbare overheidsfinanciën. De maatregel leidt volgens de Memorie van Toelichting (hierna: de 'MvT') tot een afname van het aantal compensatie-toekenningen met 80%.

Het beperken van de compensatiemogelijkheid tot kleine werkgevers wordt volgens de MvT als passend gezien, omdat van middelgrote en grote werkgevers verwacht wordt dat ze financieel draagkrachtig genoeg zijn om de transitievergoeding bij ontslag te betalen zonder dat daar een compensatie tegenover staat. Het betalen van de transitievergoeding na ontslag wegens langdurige arbeidsongeschiktheid kan voor kleinere werkgevers echter een relatief grote kostenpost zijn. Omdat kleine werkgevers doorgaans financieel minder draagkrachtig zijn, blijft de regering deze werkgevers ondersteunen met compensatie voor de transitievergoeding.

De Raad voor de rechtspraak heeft – mede gelet op de onzekerheid voor grotere werkgevers of zij gehouden zijn mee te werken aan de beëindiging van de arbeidsovereenkomst met langdurig arbeidsongeschikte werknemers en of aan deze medewerkers een transitievergoeding moet worden betaald - zwaarwegende bezwaren tegen het Wetsvoorstel in de huidige vorm, en geeft in overweging om het Wetsvoorstel op de in dit advies genoemde onderdelen aan te passen.

• 2025/21 Advies concept-wetsvoorstel Versterking rechtsbescherming in de jeugdbescherming (pdf, 362,7 KB)

• 2025/20 Zienswijze Contourennota constitutionele toetsing (pdf, 414 KB)

De Raad geeft in zijn Zienswijze aan het voornemen van het kabinet om de gedeeltelijke opheffing van het toetsingsverbod van de Grondwet ter hand ter nemen op prijs te stellen. Door rechterlijke toetsing mogelijk te maken kunnen de grondrechten van burgers effectiever worden gewaarborgd binnen onze democratische rechtsstaat. Ook vergroot constitutionele toetsing de maatschappelijke zichtbaarheid en de symbolische waarde van de Grondwet.

Het voorstel van het kabinet tot het instellen van een grondwettelijk hof acht de Raad echter onnodig en niet wenselijk. De Raad meent dat de instelling van een grondwettelijk hof de toetsing aan grondrechten in de Grondwet nodeloos politiseert, compliceert en vertraagt. Ook maakt de Raad zich nadrukkelijk zorgen over goede borging van de onafhankelijkheid van zo'n hof.
De Raad adviseert eerst aan de slag te gaan met de het herzieningsvoorstel voor opheffing van het toetsingsverbod voor klassieke grondrechten. Later kan worden bezien of het wenselijk is het aantal artikelen in de Grondwet waaraan getoetst wordt uit te breiden. Met andere woorden: houd de invoering van constitutionele toetsing simpel, en ga stap voor stap.

• 2025/19 Advies m.b.t. het wetsvoorstel inzake de wijziging van de Arbeidsomstandighedenwet in verband met de invoering van een verplichte gedragscode ongewenst gedrag (pdf, 278 KB)
  

Het voorliggende Wetsvoorstel voorziet in een verplichting tot het hebben van een gedragscode ongewenst gedrag. Het Wetsvoorstel richt zich specifiek op intern ongewenst gedrag en bouwt verder aan een werkomgeving waarin iedereen zich veilig voelt.

Het hoofddoel van het Wetsvoorstel is om het aantal werknemers dat ongewenst gedrag op de werkvloer ervaart naar beneden te brengen. Daarmee kunnen de negatieve gevolgen van ongewenst gedrag, zoals psychische en lichamelijke klachten bij slachtoffers, verstoorde werkverhoudingen en verzuim(kosten), verminderd worden. Nu ongewenst gedrag op het werk nooit helemaal kan worden voorkomen, wordt ingezet op een juiste en effectieve aanpak indien ongewenst gedrag zich toch voordoet. Een tijdige en juiste manier van ingrijpen kan verdere escalatie voorkomen en kan daarmee de negatieve gevolgen van ongewenst gedrag beperken.

De Raad voor de rechtspraak heeft geen zwaarwegende bezwaren tegen het Wetsvoorstel, maar geeft in overweging om het Wetsvoorstel op de in dit advies genoemde onderdelen te verduidelijken en/of aan te passen.

• 2025/18a Advies wetsvoorstel vergunningenplicht asbestwerkzaamheden (pdf, 185,9 KB)
  

Doel van het wetsvoorstel is werknemers beter te beschermen tegen blootstelling aan asbest bij het verrichten van arbeid. Zo wordt een vergunningplicht geïntroduceerd voor bedrijven die sloop- of asbestverwijderingswerkzaamheden gaan verrichten. Voor het Nederlandse asbeststelsel betekent dit onder meer dat er een vergunningplicht komt waar nu alleen een certificeringsplicht voor bepaalde werkzaamheden geldt. De vergunningplicht geeft de overheid meer mogelijkheden om veelvuldige overtreders van de markt te weren.
Het wetsvoorstel geeft de Raad voor de rechtspraak geen aanleiding tot het maken van inhoudelijke opmerkingen, ook worden geen substantiële werklastgevolgen verwacht.

• 2025/ 18 Advies wetsvoorstel nadere uitvoering van de Bank Recovery en Resolution Directive (BRRD)-implementatie (pdf, 171,6 KB)
  

• 2025/ 17 Advies wetsvoorstel wijziging Rijksoctrooiwet 1995 (pdf, 331,3 KB)
  

• 2025/16 Advies initiatiefwetsvoorstel tegen etnisch profileren (pdf, 214,6 KB)

Het wetsvoorstel wijzigt de Algemene wet bestuursrecht (hierna Awb), meer specifiek hoofdstuk 3 van de Awb. Gekozen is voor de codificatie van het gelijkheidsbeginsel.
Het wetsvoorstel wijzigt ook het Wetboek van Strafvordering. Het in te voegen artikel luidt zo dat bij uitoefening van bevoegdheden in het kader van het opsporingsonderzoek geen onderscheid wordt gemaakt op grond van 'ras'.

Daarbij gaat het om het codificeren van de uitspraak van het Gerechtshof Den Haag van 14 februari 2023 over etnisch profileren door de KMar. Verder wordt ingegaan op indirect onderscheid op grond van ‘ras’ (4.3).

• 2025/15 Advies implementatie Wetsvoorstel European Market Design-pakket (pdf, 196,4 KB)

• 2025/14 Advies wetsvoorstel Uitvoeringswet methaanverordening (pdf, 222,1 KB)

Het wetsvoorstel strekt ter uitvoering van EU-verordening (EU) 2024/1787 inzake de vermindering van methaanemissies in de energiesector en tot wijziging van Verordening (EU) 2019/942. Doel is de methaanuitstoot die ontstaat als het gevolg van de winning van fossiele grondstoffen (ruwe olie, aardgas en kolen), en de distributie, transport en behandeling van aardgas te monitoren en te verminderen, zowel binnen als buiten de EU. Met het wetsvoorstel worden wijzigingen aangebracht in de Mijnbouwwet, Energiewet, Omgevingswet en Wet milieubeheer. Daarbij worden onder meer verschillende bevoegde instanties aangewezen en sanctiebevoegdheden toegekend.

De Raad wijst op onduidelijkheden rond het bestuurlijke en civiele beslag. Daarnaast merkt de Raad op dat voor zaken over inbeslagname of een waarschuwing niet wordt ingegaan op de vraag bij welke rechtbank en/of hoger beroepsinstantie rechtsbescherming kan worden gezocht

• 2025/13 Advies Uitvoeringsbesluit verordening terroristische online-inhoud (pdf, 175,9 KB)

Het Besluit is opgesteld naar aanleiding van de Uitvoeringswet verordening terroristische online-inhoud. In het Besluit worden nadere regels gesteld met betrekking tot de openbaar te maken gegevens bij openbaarmaking van boetebesluiten door de Autoriteit Online Terroristisch en Kinderpornografisch Materiaal (ATKM). Tevens is een grondslag voor gegevensdeling door de politie met de ATKM in het Besluit opgenomen. Het Besluit geeft de Raad voor de rechtspraak geen aanleiding tot het maken van inhoudelijke opmerkingen.

• 2025/12 Advies besluit kinderpornografisch materiaal (pdf, 183 KB)

In de Wet bestuursrechtelijke aanpak online kinderpornografisch materiaal is opgenomen dat bij algemene maatregel van bestuur nadere regels worden gesteld met betrekking tot:

• de openbaar te maken gegevens bij openbaarmaking van een beschikking waarmee een last onder dwangsom of bestuurlijke boete is opgelegd door de ATKM.
• het behoud van het kinderpornografisch materiaal en de daarbij behorende persoonsgegevens door de ATKM, en regels over de wijze waarop dit materiaal kan worden gebruikt ten behoeve van de strafvordering of de bestuursrechtelijke procedure.

Het besluit voorziet in deze regels.

• 2025/11 Advies herzieningswet ambtsmisdrijven Kamerleden (pdf, 186,8 KB)

In de basis gaan de wetsvoorstellen om een implementatie van de aanbevelingen van de commissie Fokkens, de commissie die advies uit moest brengen over een fundamentele herziening van de wetgeving inzake vervolging en berechting van leden van de Staten-Generaal, ministers en staatssecretarissen wegens ambtsdelicten.

Er worden twee sporen gevolgd: spoor I zijn de wijzigingen/ verbeteringen die nu al kunnen worden doorgevoerd zonder grondwetswijziging, spoor II betreft een wijziging van art. 119 GW, die ervoor moet zorgen dat de vervolgingsbeslissing niet meer wordt genomen door politieke organen (niet meer ‘bij KB of besluit van de TK’ maar de PG bij de HR) en dat de HR niet meer in enige en laatste instantie berecht maar dat de berechting gaat zoals bij gewone burgers, in meerdere instanties (rb, hof, HR).
De Raad adviseert positief.

• 2025/10 Advies m.b.t. het amendement Joseph c.s. bij Pensioenwetgeving (pdf, 191,4 KB)

Het amendement beoogt het draagvlak voor de transitie naar en het vertrouwen in het nieuwe pensioenstelsel te vergroten. De indieners van het amendement stellen voor om de mensen wiens pensioen het betreft, het laatste woord te geven bij het invaren. Idealiter zouden de indieners zien dat dit in de vorm van een individueel bezwaarrecht plaatsvindt. Maar gegeven dat de implementatie van de Wet toekomst pensioenen al een eind op gang is en het geven van individueel bezwaarrecht lastigere praktische vraagstukken met zich meebrengt, stellen de indieners van het amendement voor om een collectief instemmingsrecht in te voeren. 

De Raad verwacht nog steeds dat door invoering van de Wtp een groot aantal geschillen (zie onder meer de uitspraak van de Rechtbank Den Haag van 23 juli 2024, ECLI:NL:RBDHA:2024:13255 en de uitspraak van de Rechtbank Rotterdam van 27 december 2024, ECLI:NL:RBROT:2024:13102), mogelijk ook over de collectieve waardeoverdracht, het zogenoemde invaren, aan de rechter zal worden voorgelegd. Invaren raakt immers aan reeds opgebouwde aanspraken. Dat het aantal potentiële geschillen zal afnemen met het aannemen van het amendement, is voorshands geheel niet aannemelijk gemaakt. Daarvan kan aldus niet worden uitgegaan. De Raad concludeert dat op voorhand niet te voorspellen valt of het amendement tot meer, minder of evenveel werkdruk voor de Rechtspraak zal leiden. De werkdruk van de rechterlijke macht mag daarom geen valide argument vormen ten gunste van het amendement.

• 2025/09 Advies verlenging Innovatiewet Strafvordering (pdf, 210,2 KB)

• 2025/08 Advies amvb neutraal uniform boa (pdf, 185,8 KB)

Het Besluit stelt een verbod in op het dragen van zichtbare uitingen van godsdienst of levensovertuiging door de buitengewoon opsporingsambtenaar die bij zijn taakuitoefening in contact met het publiek een uniform of bedrijfskleding draagt. Het Besluit geeft de Raad geen aanleiding tot het maken van inhoudelijke opmerkingen.

• 2025/07 Advies Implementatiewet herziene Europese richtlijn milieucriminaliteit (pdf, 211,5 KB)
  

• 2025/06 Advies Wetsvoorstel weerbaarheid kritieke entiteiten en Cyberbeveiligingswet (pdf, 220,5 KB)

• Wetgevingsadvies over wetsvoorstel Uitvoerings- en implementatiewet asiel- en migratiepact 2026 (pdf, 307,7 KB)

Vanaf 12 juni 2026 is het Europese Asiel- en migratiepact van toepassing. In verband daarmee worden in het nationale recht regels geschrapt die voortaan in de betreffende verordeningen zijn opgenomen en uitvoeringsregels gesteld op de punten waarop deze verordeningen nationale ruimte laten. Daarbij verplicht het Asiel- en migratiepact in sommige gevallen tot het stellen van nationale regels.

Gelet op de samenhang tussen de drie wetsvoorstellen wijst de Raad er op dat hij op 20 januari jl advies heeft uitgebracht over het wetsvoorstel  Asielnoodmaatregelenwet (pdf, 0 B) en over het wetsvoorstel Wijziging van de Vreemdelingenwet 2000 in verband met de introductie van een tweestatusstelsel en het aanscherpen van de vereisten bij nareis (pdf, 0 B).

De Raad adviseert in lijn met zijn eerdere adviezen. Hij is van mening dat eerst alle maatregelen voortvloeiend uit het Asiel- en migratiepact moeten worden ingevoerd. Dit in verband met de korte tijdspanne tussen het moment waarop het Asiel- en migratiepact van toepassing wordt en het vroegst mogelijke moment van inwerkingtreding van de wetsvoorstellen Asielnoodmaatregelenwet en Tweestatusstelsel. Hierbij wordt gewezen op de complexe samenhang, de verwarrende samenloop en de afwijkingen tussen de drie wetsvoorstellen en de grote uitvoeringsgevolgen. Als vervolgens de omvang van de impact van het Asiel- en migratiepact op de Rechtspraak maar ook op de gehele Migratieketen duidelijk is kan zo nodig en zo mogelijk aanvullende nationale wetgeving worden opgesteld.

• Mocht dit advies van de Raad niet worden overgenomen dan adviseert de Raad met klem om dit wetsvoorstel en de twee voornoemde wetsvoorstellen met elkaar in lijn te brengen. Bij afwijkingen moet worden voorzien in een duidelijke toelichting waaruit blijkt waarom die afwijkende keuzes in de verschillende wetsvoorstellen worden gemaakt. Daarbij moet ook aandacht worden besteed aan hetgeen dit oplevert, afgezet tegen de extra inspanningen in de uitvoeringspraktijk die daar tegenover staan.
• De verwachte werklastconsequenties van dit wetsvoorstel zijn bijzonder groot. Dit zal zeer aanzienlijke gevolgen hebben voor de uitvoering, werklast en doorlooptijden van de vreemdelingenrechtspraak bij de rechtbanken. Daarbij kan deze gesignaleerde verzwaring van de werklast van de Rechtspraak ook effect hebben op andere rechtsgebieden.

• 2025/04a Advies implementatiewet herziene richtlijn mensenhandel (pdf, 190,4 KB)

Dit Wetsvoorstel voorziet in de implementatie van de herziene EU-richtlijn mensenhandel (Richtlijn (EU) 2024/1712 van het Europees Parlement en de Raad van 13 juni 2024 tot wijziging van Richtlijn 2011/36/EU inzake de voorkoming en bestrijding van mensenhandel en de bescherming van slachtoffers daarvan). Dit Wetsvoorstel is een aanvulling op het wetsvoorstel ter modernisering en uitbreiding van de strafbaarstelling van mensenhandel, waarover de Raad adviseerde op 10 mei 2023 (pdf, 366,8 KB).
In het nu voorliggende Wetsvoorstel wordt in artikel 273f Sr geëxpliciteerd dat uitbuiting door draagmoederschap, uitbuiting van gedwongen huwelijken en uitbuiting van illegale adoptie onder de strafbaarstelling van deze bepaling valt. Daarnaast wordt het bereik van de strafbaarstelling van – kort gezegd – het gebruikmaken van seksuele diensten van een slachtoffer van mensenhandel verbreed tot het gebruikmaken van niet-seksuele diensten van een slachtoffer van mensenhandel. Daartoe wordt artikel 273g Sr aangepast.
Het advies van de Raad is (inhoudelijk) een blanco advies. Wel is er een werklastparagraaf.

• 2025/04 Advies wetsvoorstel Wet Internationaal verantwoord ondernemen (pdf, 240,3 KB)
  

Dit wetsvoorstel stre2025/04 Advies wetsvoorstel Wet Internationaal verantwoord ondernemen (6 februari 2025)kt tot implementatie van de Richtlijn (EU) 2024/1760 inzake passende zorgvuldigheid in het bedrijfsleven op het gebied van duurzaamheid (hierna: de 'richtlijn'). Het doel van de richtlijn is om ervoor te zorgen dat grote ondernemingen die actief zijn op de Europese interne markt, feitelijke of potentiële nadelige gevolgen op de mensenrechten en het milieu in hun waardeketens zoveel mogelijk voorkomen, beperken of beëindigen. Daarnaast worden ondernemingen verplicht om een klimaattransitieplan voor de beperking van klimaatverandering vast te stellen, te publiceren, uit te voeren en te actualiseren. De verplichtingen onder de richtlijn zijn hetzelfde voor Europese ondernemingen als voor niet-Europese ondernemingen. De richtlijn draagt bij aan een gelijk speelveld binnen Europa.

In het Wetsvoorstel is onder meer opgenomen dat grote ondernemingen rekening moeten houden met mensenrechten en het milieu. Daarbij dienen ze een aantal zorgvuldigheidsverplichtingen in acht te nemen. Daarnaast bevat het Wetsvoorstel een verplichting voor deze ondernemingen om een klimaattransitieplan vast te stellen en zich in te spannen om dit naar beste vermogen uit te voeren.

De Autoriteit Consument en Markt (hierna: de 'ACM') is de aangewezen autoriteit voor het toezicht op de naleving van de voorschriften gesteld bij of krachtens artikel 1.2.4, hoofdstuk 2 en hoofdstuk 3, met uitzondering van artikel 3.3 van het Wetsvoorstel. In geval van overtreding van deze voorschriften kan zij onder meer een last onder dwangsom en een bestuurlijke boete opleggen.

Tegen de handhavingsbesluiten die de ACM zal nemen ter uitvoering van het Wetsvoorstel staat bezwaar en beroep open. Uit artikel 5.2 van het Wetsvoorstel volgt dat beroepen tegen besluiten van de ACM worden geconcentreerd bij de rechtbank Rotterdam en hoger beroepen bij het College van Beroep voor het bedrijfsleven.

De Raad voor de rechtspraak heeft geen zwaarwegende bezwaren tegen het Wetsvoorstel, maar geeft in overweging om het Wetsvoorstel op de in dit advies genoemde onderdelen te verduidelijken en/of aan te passen.

• 2025/03a Advies wijziging Wet medische hulpmiddelen (pdf, 183,6 KB)
  

Het wetsvoorstel strekt tot uitvoering van Verordening (EU) 2024/1860 van het Europese Parlement en de Raad van 13 juni 2024 en heeft tot doel (mogelijke) tekorten aan hulpmiddelen in de Europese Unie te voorkomen en de uitrol van de elektronische systemen van de Europese databank voor medische hulpmiddelen (hierna: Eudamed) te vergemakkelijken.
De Raad voor de rechtspraak heeft een blanco advies uitgebracht over dit wetsvoorstel.

• 2025/03 Advies Fiscale verzamelwet (pdf, 179,5 KB)
  

De fiscale wetgeving is constant aan veranderingen onderhevig. Dit vergt voortdurend inhoudelijke wijzigingen en technisch onderhoud. De in dit wetsvoorstel voorgestelde maatregelen moeten in dit licht worden bezien. De Raad adviseert blanco over dit wetsvoorstel.  

• 2025/02 Wetsvoorstel Introductie van een tweestatusstelsel en het aanscherpen van de vereisten bij nareis (pdf, 252,4 KB)
  

Met het wetsvoorstel wordt door de regering beoogd om de asielinstroom en het aantal nareizigers in Nederland te verlagen. Daartoe worden door middel van wijzigingen in de Vreemdelingenwet 2000 verschillende maatregelen voorgesteld, te weten de herinvoering van een tweestatusstelsel en het beperken van de mogelijkheden om gezinsleden in aanmerking te laten komen voor nareis.

De Raad plaatst enkele inhoudelijke opmerkingen bij het wetsvoorstel. Voorts is de Raad van mening dat het logischer en minder belastend voor de Rechtspraak en de Migratieketen als geheel is, om eerst alle maatregelen uit het Asiel- en Migratiepact, dat in juni 2026 inwerking treedt en dat middels verordeningen merendeels rechtstreekse werking heeft, in samenhang in te voeren. Bezien kan dan worden welke impact het Migratiepact op de Rechtspraak maar ook op de gehele Migratieketen heeft. Als de omvang van die impact duidelijk is kan zo nodig en zo mogelijk aanvullende nationale wetgeving worden opgesteld. De Raad adviseert dan ook om dit wetsvoorstel nu niet in te dienen.

Daarnaast wijst de Raad er op dat de verwachte werklastconsequenties van dit wetsvoorstel op zichzelf al bijzonder groot zijn, en nog verder worden vergroot door de maatregelen in het wetsvoorstel Asielnoodmaatregelenwet. Dit zal zeer aanzienlijke gevolgen hebben voor de uitvoering, werklast en doorlooptijden van de vreemdelingenrechtspraak bij de rechtbanken. Daarbij kan deze gesignaleerde verzwaring van de werklast van de Rechtspraak ook effect hebben op andere rechtsgebieden.

Zie ook nieuwsbericht: Ook in aanvullend advies uit Rechtspraak zorgen over wetgeving asielmaatregelen

• 2025/01 Asielnoodmaatregelenwet (pdf, 265,7 KB)
  

Met het wetsvoorstel wordt door de regering beoogd de asielketen per direct en duurzaam te ontlasten en de instroom van asielzoekers in Nederland te verminderen. Daartoe worden door middel van wijzigingen in de Vreemdelingenwet 2000 diverse maatregelen voorgesteld, zoals bijvoorbeeld: Kortere duur verblijfsvergunning asiel voor bepaalde tijd, geen nieuwe verblijfsvergunningen asiel voor onbepaalde tijd, verruiming mogelijkheden tot ongewenstverklaring en afschaffing van de voornemenprocedure.

De Raad plaatst enkele inhoudelijke opmerkingen bij het wetsvoorstel. Voorts is de Raad van mening dat het logischer en minder belastend voor de Rechtspraak en de Migratieketen als geheel is, om eerst alle maatregelen uit het Asiel- en Migratiepact, dat in juni 2026 inwerking treedt en dat middels verordeningen merendeels rechtstreekse werking heeft, in samenhang in te voeren. Bezien kan dan worden welke impact het Migratiepact op de Rechtspraak maar ook op de gehele Migratieketen heeft. Als de omvang van die impact duidelijk is kan zo nodig en zo mogelijk aanvullende nationale wetgeving worden opgesteld. De Raad adviseert dan ook om dit wetsvoorstel nu niet in te dienen.

Daarnaast wijst de Raad er op dat de verwachte werklastconsequenties van dit wetsvoorstel op zichzelf al groot zijn, en nog verder worden vergroot door de maatregelen in het wetsvoorstel Introductie van een tweestatusstelsel en het aanscherpen van de vereisten bij nareis. Dit zal zeer aanzienlijke gevolgen hebben voor de uitvoering, werklast en doorlooptijden van de vreemdelingenrechtspraak bij de rechtbanken. Daarbij kan deze gesignaleerde verzwaring van de werklast van de Rechtspraak ook effect hebben op andere rechtsgebieden.

Zie ook nieuwsbericht: Ook in aanvullend advies uit Rechtspraak zorgen over wetgeving asielmaatregelen