Als u verdacht wordt van een strafbaar feit, heeft u eerst met de politie en het OM te maken. Zij doen onderzoek naar het gepleegde feit en u als verdachte. Meer informatie hierover kunt u vinden op de websites van de politie (politie.nl) en het OM (om.nl).

Opsporingsonderzoek

De officier van justitie heeft de leiding over het opsporingsonderzoek. Dit opsporingsonderzoek maakt deel uit van het vooronderzoek. In het vooronderzoek is soms ook een rol weggelegd voor de rechter-commissaris. Deze bijzondere rechter bewaakt de voortgang van het vooronderzoek en houdt in de gaten of het onderzoek volledig en evenwichtig is. De rechter-commissaris kan zelf of op verzoek van de officier van justitie of uw advocaat onderzoek doen.

Op deze pagina staat de procedure bij de rechtbank beschreven vanaf het moment dat u een dagvaarding heeft ontvangen.

De officier van justitie beslist of en wanneer uw zaak voor de rechter komt. Als dat het geval is, ontvangt u van het OM een dagvaarding. U ontvangt deze op het adres waar u staat ingeschreven of verblijft (bijvoorbeeld thuis, op het politiebureau of in het huis van bewaring). Dit heet de betekening van de dagvaarding. Degene die de dagvaarding in ontvangst neemt, tekent daarvoor.

Inhoud dagvaarding

Strafbaar feit en zitting

In de dagvaarding staat in juridische bewoordingen voor welk strafbaar feit de officier van justitie u vervolgt. In de dagvaarding staat ook waar en wanneer de rechter uw zaak op een zitting behandelt.

Getuigen, slachtoffers en rechten

Eventuele getuigen worden genoemd in de dagvaarding. Ook leest u in de dagvaarding of een slachtoffer een vordering tot schadevergoeding heeft ingediend. Op de achterkant van de dagvaarding staat informatie over de rechten waarvan u gebruik kunt maken, zoals het recht op rechtsbijstand.

Welke rechter?

In de dagvaarding staat ook welk soort rechter uw zaak behandelt. Als het om een relatief licht feit gaat waarvoor de officier van justitie van plan is niet meer dan 1 jaar gevangenisstraf te vragen, behandelt de politierechter uw zaak. Zwaardere zaken worden behandeld door 3 rechters. We noemen dit de meervoudige kamer.

Inzage in uw dossier

Als verdachte heeft u recht op inzage in uw dossier. U kunt het dossier inzien bij de griffie van de rechtbank. U mag ook kopieën maken of kunt deze opgestuurd krijgen. Als u een advocaat heeft ingeschakeld, heeft hij ook recht op inzage en kan hij ook de kopieën op zijn verzoek opgestuurd krijgen.

Bezwaar maken

Bezwaarschrift indienen

Als u ervan overtuigd bent dat u ten onrechte bent gedagvaard, kunt u binnen 8 dagen nadat de dagvaarding aan u is betekend bezwaar maken. In het bezwaarschrift vermeldt u:

• uw naam en adres
• zaaknummer
• waarom u het niet eens bent met de dagvaarding
• wat de beslissing volgens u moet zijn

Dateer en onderteken het bezwaarschrift. Stuur het naar de griffie van de rechtbank die uw zaak in behandeling heeft.
Overzicht rechtbanken

Beslissing op bezwaarschrift

De rechtbank beoordeelt uw bezwaar achter gesloten deuren. De beslissing wordt ook niet in het openbaar uitgesproken. De beschikking met de beslissing wordt zo snel mogelijk naar de partijen verstuurd.

Gegrond/ongegrond

Als de rechter uw bezwaar gegrond acht, wordt u geheel of gedeeltelijk ‘buiten vervolging gesteld’. Dit betekent dat uw strafzaak dan niet verder wordt behandeld. Als de rechter het niet eens is met uw bezwaren, wordt uw zaak door de rechter op de in de dagvaarding vermelde plaats en tijd behandeld.

Uitstel zitting aanvragen

Als u niet aanwezig kunt zijn tijdens de zitting, kunt u of uw advocaat om uitstel vragen bij de griffie van de rechtbank. U moet hier wel een goede reden voor hebben, bijvoorbeeld ziekte. Vraag dit zo snel mogelijk aan.

Protocol

De rechtbanken en gerechtshoven hebben met elkaar een aanhoudingenprotocol ontwikkeld. Daarin staat waarmee de rechter rekening houdt als u een verzoek om uitstel van de zitting doet.
Landelijke aanhoudingenprotocol

Wel/geen uitstel

De rechter beslist in principe pas tijdens de zitting zelf over het uitstel. Soms beslist hij hier al eerder over. U of uw advocaat ontvangen in dat geval bericht. U kunt ook zelf informeren bij de griffie van de rechtbank. De rechter is niet verplicht om de zitting uit te stellen. Hij kan uw zaak ook behandelen zonder dat u er bent.
Adressen rechtbanken

Bij een strafprocedure is er altijd een zitting.

Voor aanvang van de zitting

Op de dag van de zitting meldt u zich bij de centrale balie van de rechtbank. Die vertelt u waar u op de gang kunt wachten tot uw zaak begint. Als uw zaak aan de beurt is, roept de bode uw naam en zaak. Iedereen gaat naar binnen en neemt plaats.

Wel/niet aanwezig zitting

U bent niet verplicht om naar de zitting te komen. Komt u wel, dan kunt u de vragen van de rechter beantwoorden. U krijgt dan de gelegenheid om een mondelinge toelichting te geven. Komt u niet, dan kunt u de verdediging aan uw advocaat overlaten. Hiervoor moet u uw advocaat machtigen.

Verstek

Als u niet verschijnt, niet reageert op de dagvaarding en ook niet uw advocaat machtigt, kan de rechter uw zaak bij verstek (buiten uw aanwezigheid) behandelen. U kunt wel een brief schrijven om uw mening aan de rechter te laten weten. De rechter kan u alsnog verplichten om te verschijnen.

Getuigen

Eventuele getuigen staan in de dagvaarding genoemd. Vaak hoort de rechter-commissaris getuigen al voor de zitting. Ze hoeven dan niet op de zitting te getuigen. De namen van  getuigen die wel op de zitting aanwezig zijn, noemt de rechter aan het begin van de zitting. In bepaalde gevallen kunnen ook meegebrachte getuigen gehoord worden.
Getuige in een rechtszaak  

Deskundigen

De rechter-commissaris kan deskundigen al voor de zitting horen, maar meestal wil de rechter zelf nog vragen stellen. Een deskundige verschijnt dan alsnog op de zitting om aanvullende vragen te beantwoorden. Soms is ook iemand van de reclassering aanwezig om het advies in een reclasseringsrapport toe te lichten. In bepaalde gevallen kunnen ook zelf meegebrachte deskundigen gehoord worden.
Deskundige

Tolk

Als u niet goed Nederlands spreekt of begrijpt of als u doof of slechthorend bent, kan de officier van justitie of de rechter een tolk regelen die u kosteloos bijstaat. U of uw advocaat moet dit bij voorkeur ruim voor de zittingsdatum aangeven.

Slachtoffer en benadeelde partij

Als het slachtoffer heeft aangegeven daar prijs op te stellen, wordt hij/zij geïnformeerd over de zittingsdatum. Ook mag het slachtoffer de zitting bijwonen.

Schadevergoeding

Als een slachtoffer schade heeft geleden kan hij/zij een schadevergoeding vragen. Op de zitting kan het slachtoffer dat verzoek toelichten. Mogelijk beslist de rechter dat u die schadevergoeding (deels) moet betalen.
Meer informatie voor slachtoffer

Zitting bijwonen

Openbaar

De zitting over een verkeersdelict is in principe openbaar. U mag bijvoorbeeld familieleden of vrienden meenemen. Het kan zijn dat er pers aanwezig is.

Leeftijdsbeperking

Iedereen ouder dan 12 jaar mag openbare zittingen van de strafrechter bijwonen. De voorzitter van de rechtbank kan aan iemand tot 18 jaar de toegang weigeren als hij het ongepast vindt dat deze de zaak bijwoont.

Achter gesloten deuren

Soms vindt de zitting achter gesloten deuren plaats. Dan hebben anderen geen toegang tot de zitting. Dit heeft meestal te maken met kwetsbaarheid en privacy. Bijvoorbeeld als u als verdachte minderjarig bent. De uitspraak is altijd in het openbaar, ook als de behandeling plaatsvond achter gesloten deuren.
Zitting bijwonen

Inhoudelijke behandeling

Nadat de rechter heeft vastgesteld dat alle vormen in het vooronderzoek goed zijn nageleefd en hij de zaak mag behandelen, zal hij 4 vragen moeten beantwoorden:

1. Is het ‘wettig en overtuigend’ bewezen dat u het feit gepleegd heeft?

Deze vraag beantwoordt de rechter aan de hand van:

• wettige bewijsmiddelen zoals de aangifte, getuigenverklaringen, deskundigenverklaringen en beeldmateriaal dat de rechter zelf heeft gezien
• zijn eigen overtuiging
  De rechter moet op grond van de bewijsmiddelen ervan overtuigd zijn dat u het feit heeft begaan. Is hij dat niet, dan spreekt hij u vrij. 

De rechter moet op grond van de bewijsmiddelen ervan overtuigd zijn dat u het feit heeft begaan. Is hij dat niet, dan wordt u vrijgesproken.

2. Is het feit strafbaar?

Als het feit bewezen is, zal de rechtbank moeten nagaan of het ook strafbaar is. Alle strafbare feiten zijn vastgelegd in de wet. Alleen als de hele omschrijving van het strafbare feit in de aanklacht (tenlastelegging) is overgenomen, is er sprake van een strafbaar feit. Onder bijzondere omstandigheden kan het begrijpelijk zijn dat u zich niet strikt aan de wet heeft gehouden. Het feit is dan niet strafbaar.

3. Bent u strafbaar?

U bent geen strafbare dader als het plegen van de daad u niet is aan te rekenen. Misschien kon u er niets aan doen dat u gehandeld heeft zoals u handelde. In bijzondere omstandigheden kan het begrijpelijk zijn dat u zich niet strikt aan de wet heeft gehouden. U bent dan niet strafbaar.

4. Welke straf krijgt u opgelegd?

Als de rechter heeft vastgesteld dat u het strafbare feit heeft begaan en daarvoor strafbaar bent, bepaalt hij of u een straf en/of maatregel krijgt opgelegd.

Oriëntatiepunten straffen

De rechtbanken en gerechtshoven hebben in de loop der jaren zogenaamde oriëntatiepunten voor straftoemeting ontwikkeld. Deze geven weer welke straf rechters bij bepaalde strafbare feiten ongeveer opleggen. In veel oriëntatiepunten worden ook omstandigheden genoemd waardoor de straf hoger of lager uitvalt. De rechter is niet gebonden aan deze oriëntatiepunten. De rechter zal elke zaak rekening houden met de bijzondere omstandigheden van het geval.
Oriëntatiepunten voor straftoemeting

Verloop zitting

De inhoudelijke behandeling verloopt als volgt:

1. De bode roept uw naam en zaak, iedereen neemt plaats in de zittingszaal.
2. De rechter controleert de persoonsgegevens en geeft een korte uitleg over uw rechten tijdens de zitting, zoals het recht om niet te antwoorden op vragen die worden gesteld.
3. De officier van justitie leest de tenlastelegging. Hierin staat waarvan u wordt verdacht.
4. Onderzoek door de rechter (vragen aan u als verdachte, horen van getuigen/deskundigen en behandelen van de stukken).
5. Behandeling van een eventuele vordering voor een schadevergoeding van een benadeelde partij (slachtoffer). De benadeelde partij mag ook een mondelinge toelichting geven.
6. De officier van justitie geeft zijn standpunt over uw zaak (requisitoir) en zegt welke straf hij eist.
7. Daarna houdt uw advocaat of u zelf een pleidooi. Dit is uw verdediging.
8. De officier van justitie mag ingaan op het pleidooi
9. U of uw advocaat mag reageren op wat de officier heeft gezegd. U mag als verdachte zelf geen vragen stellen aan de officier van justitie. Wel mag u het aangeven als iets niet duidelijk is.
10. Als verdachte krijgt u het laatste woord.
11. Na het laatste woord sluit de rechter het onderzoek af. De rechter geeft aan wanneer de uitspraak zal worden gedaan.

De politierechter doet aan het eind van de zitting mondeling uitspraak. U krijgt binnen 14 dagen een aantekening van het mondeling vonnis thuisgestuurd. Als u een advocaat heeft ingeschakeld, ontvangt deze het vonnis. Is de zaak behandeld door 3 rechters? Dan moeten zij eerst overleggen. Zij zetten hun beslissing op papier en doen uiterlijk na 14 dagen de uitspraak.

Mogelijke uitspraken

De politierechter of meervoudige kamer kan u onder meer:

• vrijspreken
• een geldboete, hechtenis (een soort gevangenisstraf) of taakstraf opleggen
• een ontzegging van de rijbevoegdheid opleggen
• ontslaan van alle rechtsvervolging: dit betekent dat u niet veroordeeld kunt worden, hoewel het feit waarvan u verdacht werd wel bewezen is. Het gaat dan om bijzondere omstandigheden waarin het begrijpelijk kan zijn dat u zich niet strikt aan de wet heeft gehouden. Het feit is dan niet strafbaar of u bent als dader niet strafbaar.

Niet eens met uitspraak rechter?

Als u het niet eens bent met de beslissing van de rechter, kunt u in hoger beroep gaan bij het gerechtshof.

Bent u het niet eens met de beslissing van de rechtbank? In veel gevallen kunt u hiertegen hoger beroep instellen bij het gerechtshof. De officier van justitie kan ook in hoger beroep gaan.

Het hoger beroep moet in principe binnen 14 dagen nadat de uitspraak is gedaan, worden ingediend bij de griffie van de rechtbank. Bent u te laat met het instellen van hoger beroep dan kan het zijn dat het gerechtshof uw zaak in hoger beroep niet in behandeling neemt.

Wanneer wel/niet in hoger beroep

Als u veroordeeld bent voor een misdrijf, kunt u altijd in hoger beroep. Bent u veroordeeld bent voor een overtreding? Dan kunt u alleen in hoger beroep als u bent veroordeeld tot een geldboete hoger dan € 50 of een andere straf of maatregel.
Heeft de rechter bij het vonnis 2 of meer geldboetes opgelegd voor overtredingen? Dan moet het totaalbedrag hiervan hoger zijn dan € 50.

Grievenformulier

Als u in hoger beroep gaat, is het van belang dat u aangeeft wat daarvan de reden is. U kunt de reden van het hoger beroep toelichten op het zogenaamde grievenformulier (pdf, 184,9 KB).
Hoger beroep strafzaak