Heeft u een erfenis (nalatenschap) te verdelen maar komt u er onderling niet uit? Dan kunt u een dagvaardingsprocedure starten. U start de dagvaardingsprocedure door de andere partij op te roepen om voor de civiele rechter te verschijnen (dagvaarden). Deze oproep heet een dagvaarding. U bent de eiser, de andere partij is de gedaagde. Deze procedure valt onder het erfrecht. Het inschakelen van een advocaat is verplicht.

Betekening dagvaarding

Een advocaat schrijft de dagvaarding en een gerechtsdeurwaarder zorgt voor uitreiking van de dagvaarding aan de andere partij (betekening).

Inhoud dagvaarding

In de dagvaarding staat onder meer:

• de datum van de betekening
• uw voornamen, naam, adres en woon- of vestigingsplaats
• de voornamen, de naam en het kantooradres van de deurwaarder
• de naam en de woonplaats van de andere partij
• wat u wilt en waarom (eis en gronden)
• welke bewijzen u heeft voor uw standpunt 
• de datum en tijd van de zitting waarop de rechter de zaak behandelt (rolzitting)
• naam en adres van uw advocaat

De deurwaarder ondertekent de dagvaarding.

Bewijsstukken

Heeft u bewijsstukken die uw verhaal ondersteunen? Uw advocaat kan deze bij de dagvaarding voegen. Bijvoorbeeld een testament, een verklaring van erfrecht of een samenlevingscontract. U kunt ook getuigen vragen hun verhaal op te schrijven (getuigenverklaring).

Als u in de erfrechtprocedure de dagvaarding ontvangt, bent u de gedaagde.

Eens met de dagvaarding

Bent u het als gedaagde eens met de dagvaarding, erkent u de vordering over de verdeling van de nalatenschap? Neem dan zo snel mogelijk contact op met de advocaat van de eiser. Als u het voor de zittingsdatum samen eens wordt, kan de deurwaarder besluiten de procedure over het verdelen van de erfenis in te trekken. U voorkomt daarmee dat u de proceskosten van de eiser moet betalen als deze gelijk krijgt.

Niet eens met de dagvaarding

Als u het niet eens bent met de dagvaarding, heeft u 2 mogelijkheden: u reageert schriftelijk (en daarvoor bent u verplicht om een advocaat in te schakelen) of u reageert niet. 

U reageert schriftelijk

U kunt de rechter via uw advocaat een brief sturen waarin u reageert op de inhoud van de dagvaarding. U geeft hierin ook aan welke bewijzen u heeft voor uw standpunt. Denk bijvoorbeeld aan het testament of correspondentie met de andere erfgenamen. Uw brief heet een conclusie van antwoord.

Tegenvordering

Heeft u een eigen vordering op de partij die de rechtszaak is gestart (eiser)? U kunt deze tegenvordering in de conclusie van antwoord opnemen. Uw vordering heet dan een eis in reconventie. De eis in de dagvaarding is de eis in conventie.

Bewijsstukken

Heeft u bewijsstukken die uw verhaal ondersteunen? Uw advocaat dient deze bij de conclusie van antwoord te voegen. Bijvoorbeeld een testament, een verklaring van erfrecht of een samenlevingscontract. U kunt ook getuigen vragen hun verhaal op te schrijven (schriftelijke getuigenverklaring).

Conclusie van antwoord opsturen

Uw advocaat stuurt de conclusie van antwoord met de bewijsstukken naar de rechtbank. Het moet daar uiterlijk op de dag voor de rolzitting binnen zijn.

Uitstel

U kunt in principe geen uitstel krijgen om te reageren. Hierop zijn twee uitzonderingen. Vraag ernaar bij uw advocaat. Deze informatie vindt u terug in het landelijk procesreglement voor civiele dagvaardingszaken bij de rechtbanken, artikel 2.11 en 2.12, zie onder.

• Procesreglement civiele dagvaardingszaken rechtbanken (achtste versie 1 februari 2022) (pdf, 334,7 KB)

De rechtbank willigt het verzoek in als het niet leidt tot een onredelijke vertraging van de procedure.

U reageert niet

Reageert u niet op de dagvaarding over het verdelen van de erfenis, dan doet de rechter later toch uitspraak. Deze uitspraak heet een verstekvonnis. De rechter stelt dan meestal de eiser in het gelijk.

De zitting die in de dagvaarding wordt genoemd heet de rolzitting. Een rolzitting is een wekelijkse zitting in civiele dagvaardingszaken, waarbij procedurele beslissingen worden genomen. Op deze zitting is er nog geen uitgebreide behandeling van uw erfrechtzaak. De rechter controleert of de dagvaarding goed is uitgebracht, bekijkt of de tegenpartij (gedaagde) heeft gereageerd en beslist hoe de procedure verder gaat.

Aanwezigen rolzitting

Partijen en hun advocaten zijn niet aanwezig bij een rolzitting.

Gedaagde heeft niet (tijdig) gereageerd

Heeft u als gedaagde niet, of niet op tijd, schriftelijk gereageerd? De rechter bepaalt direct dat hij 4 weken later uitspraak doet.

Verstekvonnis

Heeft u als gedaagde verstek laten gaan in de erfrechtelijke procedure, dan heet de uitspraak een verstekvonnis. De rechter stelt dan meestal de eiser in het gelijk. Hij kan u ook veroordelen de proceskosten van de eiser te betalen. Vaak zijn dit de griffierechten en kosten voor de advocaat en gerechtsdeurwaarder.

Alsnog reageren

Na de rolzitting krijgt u een brief met de datum voor het verstekvonnis. Meldt u zich via uw advocaat vóór die datum alsnog bij de rechtbank? Dan ‘zuivert’ u het verstek en wordt de erfrechtelijke procedure toch voortgezet.

Verdere procedure

Doet de rechter niet direct einduitspraak, dan bepaalt hij hoe de procedure verder gaat: er volgt een schriftelijke ronde of een zitting. Na de rolzitting krijgt uw advocaat een brief van de rechtbank. Hierin staat hoe de procedure verder verloopt.

Reactie eiser

In een erfrechtelijke procedure mag u als eiser als eerste reageren op de reactie (de conclusie van antwoord) van de gedaagde. Uw advocaat doet dit door een brief te sturen aan de rechter. Deze brief heet een conclusie van repliek. De termijn voor het indienen van een conclusie van repliek is 6 weken, tenzij er een inhoudelijk tussenvonnis is gewezen dan wordt de termijn verkort naar 4 weken (zie ook artikel 2.7 van het procesreglement). Heeft u meer tijd nodig, dan kan uw advocaat een brief met verzoek om uitstel sturen.

Reactie gedaagde

Als gedaagde kunt u via uw advocaat in een brief aan de rechter weer reageren op het stuk van eiser. Deze brief heet een conclusie van dupliek. De termijn voor het indienen van een conclusie van dupliek is 6 weken, tenzij er een inhoudelijk tussenvonnis is gewezen dan wordt de termijn verkort naar 4 weken (zie ook artikel 2.7 van het procesreglement). Heeft u meer tijd nodig, dan kan uw advocaat een brief met verzoek om uitstel sturen.

Verdere procedure

Er zijn nu 3 mogelijkheden in een erfrechtzaak. De rechter:

• geeft een tussenvonnis waarin hij vraagt om extra bewijs (schriftelijk bewijs of het horen van getuigen of deskundigen)
• nodigt u en de tegenpartij uit voor een zitting
• doet einduitspraak (eindvonnis)

Beide partijen krijgen een uitnodiging voor de zitting. In die oproep staat wanneer en waar de zitting over het verdelen van de erfenis plaatsvindt. Schikt de datum u niet, dan kan uw advocaat contact opnemen met de griffie. Informatie hierover vindt u in de brief.

Schriftelijke informatie

Wilt u nieuwe schriftelijke informatie tijdens de zitting bespreken? Uw advocaat stuurt deze stukken dan naar de rechter en naar de tegenpartij. De stukken moeten minimaal 2 weken voor de zitting binnen zijn.

Aanwezigen zitting

Het is niet verplicht om naar de zitting te komen. Als u niet verschijnt, kan dit ertoe leiden dat de rechter in uw nadeel beslist. Als u komt, kunt u eventuele vragen van de rechter beantwoorden.

Getuige

Tijdens de zitting in een erfrechtelijke procedure worden gewoonlijk geen getuigen gehoord. De rechter beslist of hij getuigen wil horen en in welke fase van de procedure.
Getuige in een rechtszaak

Openbaar

Een het erfrechtzitting is in beginsel openbaar. Dit betekent dat iedereen de zitting mag bijwonen. De rechter kan in bepaalde situaties beslissen dat de zitting (deels) achter gesloten deuren plaatsvindt.
Zitting bijwonen

Conflictoplossing

Tijdens de zitting onderzoekt de rechter met beide partijen welke oplossingsmethode het beste past bij het verdelen van de erfenis het beste lijkt te passen: mediation, schikking of een uitspraak van de rechter.

Schikking

De rechter kan een voorlopig oordeel over de erfeniskwestie geven. Hij vertelt hoe hij tegen de zaak aankijkt. Vaak stelt hij dan de partijen in de gelegenheid om samen tot een oplossing (schikking) te komen. Als beide partijen dat willen, onderbreekt de rechter daarvoor de zitting. Buiten de rechtszaal (‘op de gang’), probeert u er samen met de andere erfgenamen uit te komen.

Op de afgesproken tijd komt u weer terug in de rechtszaal. Heeft u samen een oplossing gevonden over de verdeling van de erfenis, dan wordt deze schikking op papier gezet, in een proces-verbaal. Beide partijen ondertekenen dit. Een kopie van het proces-verbaal krijgt u thuisgestuurd.
De schikking is een bindende afspraak. Beide partijen moeten deze afspraak over de erfenis nakomen.

Mediation naast rechtspraak

Een gerechtelijke procedure richt zich op de juridische aspecten van een conflict. Met mediation zoekt u samen met de andere partij(en) naar een oplossing over de verdeling van de nalatenschap. Daarom kijkt de rechter of uw zaak zich leent voor mediation. U kunt ook zelf aangeven dat u de erfeniskwestie via mediation wilt oplossen.
Mediation naast rechtspraak

Geen uitspraak

De erfrechtszaak eindigt zonder uitspraak

• als de deurwaarder de procedure intrekt
• als u via mediation een akkoord bereikt
• wanneer u een schikking treft

Heeft u een akkoord bereikt, dan kan de rechter de gemaakte afspraken over de verdeling van de erfenis eventueel ook vastleggen in een uitspraak.

Wel uitspraak

Aan het einde van de zitting zegt de rechter wanneer de uitspraak volgt (vonnis)) in uw zaak over het verdelen van de erfenis. Meestal is dat 6 weken na de zitting. Uw advocaat krijgt het vonnis toegestuurd.

Oordeel

Als de rechter in een erfrechtelijke procedure de vordering toewijst, staat in het vonnis waarom hij tot dat oordeel is gekomen. Ook als de rechter de vordering afwijst, leest u in het vonnis wat daarvoor de reden is.

Kosten tegenpartij betalen

De rechter kan bepalen dat de verliezende partij (een gedeelte van) de proceskosten moet betalen die de andere partij heeft gemaakt. Dat zijn bijvoorbeeld de kosten van een advocaat. De rechter bepaalt de hoogte van het bedrag.
Kostenveroordeling

Verzet

Heeft de rechter een verstekvonnis uitgesproken omdat u als gedaagde niet reageerde in de erfrechtelijke procedure? U kunt in verzet tegen dit vonnis. Dit doet u door de oorspronkelijke eiser te dagvaarden voor dezelfde rechter. Dit moet u binnen 4 weken doen. In de verzetdagvaarding neemt u uw bezwaren op. Hierna behandelt de rechter de zaak alsnog inhoudelijk.

Hoger beroep

Als u het niet eens bent met het vonnis van de rechter kunt u in hoger beroep gaan. Dan legt u uw zaak over de verdeling van de erfenis voor een nieuwe behandeling voor aan het gerechtshof. Dit moet u binnen 3 maanden na de uitspraak doen. Een advocaat moet het hoger beroep instellen.
Meer over hoger beroep

Cassatie

Bent u het daarna niet eens met de uitspraak van het gerechtshof, dan kunt u binnen 3 maanden in cassatie. Een cassatieberoep is een verzoek aan de Hoge Raad der Nederlanden om een eerdere uitspraak over het verdelen van de erfenis van een gerechtshof te vernietigen. Ook hiervoor heeft u een advocaat nodig.
Meer over cassatie