Laden...

Rechterlijke dwalingen

Dit is een afdruk van een pagina op Rechtspraak.nl. Kijk voor de meest actuele informatie op Rechtspraak.nl (http://www.rechtspraak.nl). Deze pagina is geprint op 01-01-1970.

Skip Navigation LinksHome > Thema's > Rechterlijke dwalingen

Rechterlijke dwaling

Rechter Jacco Janssen legt uit wat een rechterlijke dwaling is, hoe deze kan ontstaan en wat rechters eraan doen om rechterlijke dwalingen te voorkomen.

Wat is een rechterlijke dwaling?

Er is sprake van een rechterlijke dwaling als na een onherroepelijke veroordeling duidelijk wordt dat de veroordeling onterecht is. Bijvoorbeeld omdat er nieuw bewijs is opgedoken of omdat de echte dader heeft bekend.

  

Hoe vaak komen rechterlijke dwalingen voor?

De afgelopen jaren zijn enkele rechterlijke dwalingen aan het licht gekomen. De Schiedammer parkmoord, de Puttense moordzaak en de zaak rondom Lucia de Berk zijn bekende voorbeelden.

 

 Bekende rechterlijke dwalingen

Ina Post

Bejaardenverzorgster Ina Post wordt wegens de doodslag op een 89-jarige vrouw veroordeeld tot 6 jaar cel. In 2010 wordt ze in herziening vrijgesproken wegens gebrek aan bewijs. Ze heeft haar straf dan al uitgezeten.

Puttense moordzaak

2 mannen worden veroordeeld voor de doodslag op en verkrachting van een jonge vrouw. Ze worden allebei veroordeeld tot 10 jaar gevangenisstraf. Ze worden veroordeeld, ondanks dat hun DNA niet overeenkomt met DNA-sporen die zijn gevonden op het slachtoffer. Nadat ze hun straf hebben uitgezeten, worden ze in herziening alsnog vrijgesproken. Jaren later leidt een DNA-match tot de arrestatie van de echte dader.

Schiedammer parkmoord

Kees B. wordt veroordeeld tot 18 jaar cel en tbs voor de doodslag op en verkrachting van een 10-jarig meisje en een poging tot doodslag op een 11-jarige jongen. Hij komt vrij nadat de echte dader ongeveer 4 jaar later een bekentenis aflegt.

Lucia de Berk

Verpleegkundige Lucia de Berk wordt veroordeeld tot een levenslange gevangenisstraf voor de moord op 7 patiënten en 3 moordpogingen. In 2008 beslist de Hoge Raad dat de zaak herzien moet worden. Uiteindelijk wordt duidelijk dat er helemaal geen sprake is van moord, maar van natuurlijke dood. De Berk wordt in 2008 vrijgelaten en in 2010 formeel vrijgesproken.

 

Oorzaken rechterlijke dwaling

Ondanks alle maatregelen om rechterlijke dwalingen te voorkomen, zijn ze nooit compleet uit te bannen. Geen systeem is waterdicht, ook het rechtssysteem niet. Rechterlijke dwalingen gebeuren bijvoorbeeld door fouten in het politieonderzoek die niet door de rechter worden opgemerkt. Of er is sprake van onjuist bewijs, zoals een valse getuigenverklaring. Het kan ook dat een rechter informatie verkeerd interpreteert en daardoor verkeerde conclusies trekt.

 

Oordelen op basis van anderen

De rechter moet zich veelal baseren op wat andere mensen verklaren. Bijvoorbeeld getuigen en deskundigen, maar ook het onderzoek van politie en justitie. Als zij iets over het hoofd zien of denken vanuit een tunnelvisie, kan het voor een rechter erg moeilijk zijn om hier achter te komen.

Ondeugdelijk bewijs

Bewijsmateriaal kan soms ondeugdelijk zijn. Bijvoorbeeld als het tijdens het onderzoek besmet wordt met andere sporen. Of als er per ongeluk monsters worden verwisseld in een laboratorium.

 

Denkfouten

Over het algemeen zijn mensen geneigd om informatie die iets bevestigt, zwaarder te laten wegen dan informatie die iets ontkracht. Bewijs dat wijst in de richting van schuld, kan dan belangrijker worden geacht dan bewijs dat wijst in de richting van onschuld. Rechters worden getraind niet in dit soort valkuilen te trappen.

 

 

Hoe komt een dwaling aan het licht?

 

Voortschrijdende techniek

Bijvoorbeeld: dankzij DNA-techniek kunnen oude sporen alsnog aan de echte dader worden gekoppeld.

Nieuw bewijs

Er zijn nieuwe getuigen of sporen die overtuigend onschuld aantonen of wijzen naar een andere dader.

Nieuwe (wetenschappelijke) inzichten

Bijvoorbeeld: waar eerder werd gedacht dat een stofje in het bloed van het slachtoffer wees op vergiftiging, weten we nu dat het ook op een ziekte kan duiden.

 

 

Voorkómen van rechterlijke dwalingen

 

Fouten herstellen

De rechtspraak is zo ingericht dat fouten te herstellen zijn. Zo kan een veroordeelde:

  • de uitspraak van de rechter aanvechten in hoger beroep
  • een cassatieberoep indienen, als er twijfels zijn over de gevolgde procedure
  • een herzieningsverzoek indienen, als er nieuwe gegevens zijn

 

Onderzoek en scholing

Ondanks dat fouten te herstellen zijn, komen rechterlijke dwalingen voor. Om dit te voorkomen, heeft de Rechtspraak hier lessen uit getrokken. Onder andere door:

  • Het opstellen van een register van gerechtelijke deskundigen (www.nrgd.nl), zodat rechters snel de juiste informatie kunnen opvragen.
  • Extra scholing van rechters, bijvoorbeeld op het gebied van statistiek en DNA.
  • De inzet van forensisch adviseurs die rechters, raadsheren en gerechtsjuristen ondersteunen bij forensische kwesties in complexe strafzaken. Zij helpen bij het wetenschappelijk correct interpreteren van forensisch bewijs en wijzen op risico’s voor misinterpretaties.

 

 

 

Sociaalpsychologische determinanten van strafrechtelijke besluitvorming (pdf, 2,3 MB)

Onderzoek naar de informatieverwerking en besluitvorming in de meervoudige kamer, met nadruk op sociaalpsychologische processen.

Judicial error by groups and individuals (pdf, 502,2 KB)

Onderzoek naar juridische beslissingen door individuen en groepen

Inschakeling van deskundigen in de rechtspraak (pdf, 1,3 MB)

Onderzoek naar knelpunten bij  de inzet van deskundigen in civielrechtelijke zaken.

 

 

 

Heeft u een vraag?

Voor meer informatie of hulp, bezoek de contactpagina. Daar vindt u antwoorden op veelgestelde vragen en informatie over hoe u ons kunt bereiken.