Als 1 of 2 ouders het gezag over een kind hebben, spreken we van 'ouderlijk gezag'.

Getrouwd of geregistreerd partnerschap

Ouders die getrouwd zijn of met elkaar een geregistreerd partnerschap hebben, krijgen automatisch samen het gezag over kinderen die worden geboren.

Niet getrouwd en geen geregistreerd partnerschap

De moeder van het kind krijgt meestal automatisch het gezag. Als de vader gezag wil, en hij is niet getrouwd met de moeder en heeft ook geen geregistreerd partnerschap met haar, moet hij samen met de moeder gezamenlijk gezag aanvragen. Dit kan met het formulier gezag aanvragen. U heeft geen advocaat nodig.
Gezag via formulier aanvragen

Gezag door 1 ouder

Soms heeft 1 ouder het gezag. Dit is het geval in de volgende situaties:

• Als een kind niet is erkend, heeft volgens de wet alleen de moeder het gezag.
• De moeder heeft alleen gezag omdat het kind wel is erkend, maar er geen gezamenlijk gezag is aangevraagd.
• De rechter heeft bepaald dat 1 ouder het gezag heeft.
• Het gezag van de andere ouder is beëindigd.
• De andere ouder is overleden.
• De vader is minderjarig en heeft daarom geen gezag.

Gezamenlijk gezag na scheiden

Als ouders scheiden of uit elkaar gaan houden ze samen het gezag. Als u dit niet wilt, kunt u aan de rechter vragen het gezag aan 1 ouder toe te kennen. De rechter staat dit alleen toe als dit in het belang van het kind is. De rechter bepaalt welke ouder het gezag krijgt (eenhoofdig gezag). Bij meerdere kinderen bepaalt de rechter voor ieder kind afzonderlijk wie het gezag krijgt. Als een kind ouder is dan 12, dan vraagt de rechter naar de mening van het kind. Voor deze procedure heeft u een advocaat nodig.   
Eenhoofdig gezag aanvragen bij de rechter (verzoek gezag)

Voogdij bij overlijden ouders

Als beide ouders het gezag hebben, en 1 van de ouders overlijdt, dan krijgt de overlevende ouder alleen het gezag. Als maar 1 van de ouders het gezag heeft, en déze overlijdt dan bepaalt de rechter of de overlevende ouder of iemand anders het gezag krijgt. Overlijden beide ouders dan bepaalt de rechter wie de voogd (niet-ouder met gezag) van het kind wordt. Als in uw testament staat wie er voogd moet worden, vraagt de griffier of die persoon dat wil worden.
Voogdij

Minderjarige moeder/vader

Als u 16 of 17 bent, kunt u als moeder gezag over uw kind krijgen door aan de rechter een meerderjarigheidsverklaring te vragen. Een minderjarige vader kan geen gezag over het kind aanvragen. Hij kan wel het kind erkennen.
Meerderjarigheidsverklaring
Erkennen kind

Als een ouder en niet-ouder het gezag uitoefenen spreken we van 'gezamenlijk gezag'. Soms krijgt u dit gezag automatisch, maar vaak moet hiervoor een verzoek bij de rechter worden ingediend. Bij gezamenlijk gezag gelden dezelfde rechten en plichten als bij ouderlijk gezag.

Automatisch gezag

U krijgt automatisch het gezamenlijk gezag als u voldoet aan twee voorwaarden:

• Het kind heeft geen andere ouder.
• U bent getrouwd of heeft een geregistreerd partnerschap als het kind wordt geboren. Voor de vrouwelijke partner van de biologische moeder geldt dat het kind dan wel moet zijn verwekt door kunstmatige bevruchting door een onbekende donor (volgens de Wet donorgegevens kunstmatige bevruchting).

Gezag aanvragen

Als u de ouder van het kind bent maar uw partner niet, moet gezamenlijk gezag bij de rechter worden aangevraagd. Voor deze procedure is een advocaat verplicht. Om gezamenlijk gezag aan te kunnen vragen moet u voldoen aan een aantal voorwaarden. Als het kind geen andere ouder heeft gelden andere voorwaarden dan wanneer dat wel het geval is.

Als het kind geen andere ouder heeft, gelden de volgende voorwaarden:

• U hebt als ouder alleen het gezag.
• Er is sprake van een goede band tussen uw partner en uw kind. Het kind moet kunnen opgroeien in een veilige omgeving.

Als het kind wel een andere ouder heeft, gelden de volgende voorwaarden:

• U heeft als ouder voordat u gezamenlijk gezag aanvraagt, minstens 3 jaar alleen het gezag.
• U hebt samen met uw partner minstens een jaar voor het kind gezorgd.

Over het algemeen krijgt de biologische moeder bij de geboorte automatisch gezag over haar kind. Dit is niet het geval als als de moeder minderjarig is, onder curatele is gesteld of als er sprake is van een langdurige geestelijke stoornis die het onmogelijk maakt het gezag uit te oefenen.

Om gezag uit te oefenen over uw kind moet u in principe 18 jaar of ouder zijn. Bent u een moeder van 16 of 17 jaar dan kunt u de kinderrechter vragen een meerderjarigheidsverklaring uit te spreken. Hij doet dit als het in belang is van moeder en kind. Als de moeder jonger dan 16 jaar is, stelt de rechter een voogd aan. Een minderjarige vader kan geen gezag over het kind aanvragen. Hij kan wel het kind erkennen.

Meerderjarigheidsverklaring
Erkennen kind

​Voogdij betekent dat 1 of 2 niet-ouders het gezag hebben over het kind. Hiervan is bijvoorbeeld sprake als de ouders van het kind zijn overleden. De rechter bepaalt wie het voogdij heeft over een kind.

Voogdij (na overlijden ouders)